Poetas esquecidos da Vilalba republicana

Miguel Barrera.- Hoxe estamos no 14 de abril e no romper da primavera o cabodano da proclamación da República xurde na memoria colectiva con maior ou menor forza, pero sempre será memoria. Recoméndovos a lectura do xornal “Faro Villalbés” (periódico quincenal, paladín de “Organización Republicana Agraria).

Permitídeme recomendarvos tamén unha ollada de cando en vez que, cos tempos que corren, paréceme do máis acertado. A poesía ten unha permanencia e un protagonismo salientable. Como é de supoñer, a presenza de Carmiña Prieto Rouco é tan constante como interesante a evolución do seu proceso creativo.
O primeiro número do xornal (Vilalba, 20 de xaneiro de 1932) da novas do estreo da zarzuela “Traidores Celos” o día 27 de decembro no “Teatro Villalbés” e aparece un primeiro poema esperanzador co título de  “Ano Novo”, daquela a poeta acababa de cumprir 32 años.

Coido que en case todos os números do xornal a presenza da autora vilalbesa, e Cantora de Terra Cha (creo que o alcume é obra de Xulio Xiz) é permanente, tanto en galego como en castelán. Tamén outros autores deixaron pegadas cos seus versos, xa identificándose co seu nome  ou baixo seudónimo. Dos máis salientables J. Pérez Yáñez, Daniel Carballido Díaz, Alfonso de Guizán (que no número 22 do 30 de xaneiro de 1933 publica un precioso soneto “para Encarnación Cabarcos Orosa, semilla y buena como un amor, y hermosa cual un poema de Verlaine”; non será esta a súa única xoia), Antonio Quintela Ferreiro, Jesús Colmar Rodríguez (mestre nacional de Corbelle) entre outros; algún deles colaboradores doutras vilas (Viveiro, Barreiros, Mondoñedo), e insignes como Ramón Cabanillas, Salvador Rueda e Curros Enríquez.

Dos que escribiron baixo seudónimo atópanse Caballero de Venus, Celso D´ounes, Juan del Pueblo, E.A.E (cun poema  “para la simpática y bella señorita de Sancobad, Lolita Portela Fuentes), Seralliv, Cantor e Salvador Golpe.

Destes poetas esquecidos o que garda para min unha enigmática presenza é o poeta que escribe baixo o pseudónimo de “El Caballero de Venus” en especial seus poemas enchidos de melancolía. Penso que o poeta pode ter sido un emigrado que enviaba as producións dende ultramar, xa que evoca de forma constante a lonxanía, os amigos doutro tempo, o amor ansiado. Houbo un tempo que pensei que podía ser un heterónimo de Carmiña, pero rexeiteinos de contado (non investiguei moito por certo, pero un deixa que o miolo goce imaxinando  a tona dos personaxes a través do feixe de versos que nos deixou).
“El Caballero de Venus” remata a súa produción literaria no terceiro ano do Faro Villalbés, no número 48, un 14 de abril de 1934.

Permitídeme que vos traslade estes últimos versos. Lembro que foi Pepe Chao, nunha das súas clases maxistrais no Instituto de Vilalba, quen levoume a oír por vez primeira: “aqueles pobos que non coñecen o seu pasado, están condenados a repetilo”.

Versos de un loco
14 DE ABRIL

La gente por la calle, lector se apiña
conmemorando un día republicano,
aqueste que lejos… buen ciudadano:
¡hace hoy tres años justos nació la “niña”!
Bajo certera guía del gran Azaña
vestida y arropada fue caminando,
dando pan a los pobres que iban formando
las legiones hambrientas de nuestra España.
Más los tiempos cambiaron ¡prole infinita!
y subieron por “gracias” electorales,
en abrazos de derechas y radicales
que hoy en día se mantienen de agua bendita…
Y así, formando el “colmo” como en la China,
marchan nuestros magnates, nuevos ascetas,
entre “abrazos y besos” de los fas…cetas,
en medio de la calma santa y divina.
¡Cómo cambian los tiempos, señor! Los seres
de falda del cristiano son los sicarios
y serán del Estado los “funcionarios”
por ejercer funciones de mercaderes…
Pues…, 14 de abril, tú no has cambiado,
un 14 de abril eres parlero,
hogaño hay algo más que “lo del clero”
sentidas añoranzas del pasado…
Tú nos traes un aire casquivano
que te dieron los otros y este “humo”;
sed más laico otra vez, menos frailuno,
¡y un 14 de abril republicano!
………………………………………………….
España jubilosa hoy conmemora sus tres años de vida republicana, salvada por Don Ale…- su perla indiana – y en júbilo de abril, España llora.

El Caballero de Venus

14 de abr. de 2015

Presentación do documental "O Piloto"

Redacción.- A Sala de Exposicións do Pazo de San Marcos acolleu onte a presentación da xira que fará o documental sobre a vida de José Castro Veiga, O Piloto, durante os vindeiros meses por toda a provincia de Lugo. Este proxecto sobre a vida dun dos últimos membros do Exército Guerrilleiro Galego foi apadriñado pola Asociación Cultural Dous Punto Oito, dirixido polo fotógrafo Xosé Reigosa e guionizado polo xornalista chantadino Afonso Eiré. Reigosa participou hoxe na presentación xunto a Mario Outeiro, responsable de Cultura da Deputación de Lugo.
Outeiro explicou que “despois do éxito da estrea do documental ‘O Piloto’ na cidade de Lugo, a Área de Cultura promove 14 proxeccións do mesmo”, sinalou. Deste xeito, o documental ‘O Piloto’ chegará a 14 cidades e vilas da provincia. Iniciará o seu percorrido este domingo, día 12, en Sarria ás 20 horas na Casa da Cultura. O 23 chegará a Celeiro, en Viveiro, o 24 a Mondoñedo (Centro Comarcal), o 25 á Fonsagrada (Salón de Actos) e pechará o mes de abril o día 30 en Ribadeo (Teatro Principal).
O mes de maio arrincarao con dúas proxeccións no concello do Saviñao. O día 1 será en Vilelos (local da asociación de veciños) e o 2 no auditorio de Escairón. Posteriormente viaxará o día 8 a Vilalba (Casa da Cultura), o 9 a Becerreá (Casa da Cultura), o 10 a Meira (Casa da Cultura), o 15 a Lugo (Salón de Actos da Deputación), o 16 ao Corgo (Centro Sociocultural), o 29 a Foz (Cenima) e o 30 a Barreiros (Centro Social).
Outeiro lembrou que a “a Área de Cultura apoiou economicamente a elaboración deste documental, que relata a vida de José Castro Veiga, nacido no Corgo e coñecido por ser o último guerrilleiro da loita antifranquista, sendo asasinado pola Garda Civil preto da presa de Belesar no ano 1965”, explicou. Este documental foi presentado ao público o pasado 20 de febreiro no Pazo de San Marcos. “Incluíramolo dentro do ciclo de conferencias que se organizara dende a Área de Cultura arredor dos 40 anos de represión e resistencia da ditadura franquista”, rememorou Outeiro.
Pola súa banda, Xosé Reigosa, que agredeceu o apoio prestado “pola Deputación e moi especialmente por Mario Outeiro”, asegurou que O Piloto foi “moito máis que o último guerrilleiro morto en combate, xa que é unha lenda que, 50 anos despois da súa morte, está presente no pobo”, afirmou. Asemade, sinalou que na realización deste documental descubriron “novos aspectos totalmente descoñecidos sobre a súa figura e tamén nos encontramos con moitas cousas sobre a súa persoa que non son verdade.  Este era un dos nosos obxectivos, desentrañar o que hai de verídico e o que de construción social”, asegurou. Tamén recordou que “a guerrilla galega foi a primeira en organizarse e tamén a última en depoñer as armas”, relatou.
Reigosa, fotógrafo natural de Barreiros e residente en Lugo, aportou varios detalles sobre a produción deste traballo: “Foi un traballo bastante intenso, xa que fixemos máis de medio centro de entrevistas e contabilizamos 100 horas de metraxe, completando máis de 8.000 quilómetros entre eu e Afonso Eiré. Comezamos a traballar a finais do verán de 2013 e ocupounos todo o 2014; en total, preto dun ano e medio de documentación, gravación e edición”, aclarou.
Reigosa comentou que o documental “comeza cunha introdución na que se contan as últimas horas do Piloto, ata cando o matan preto de Belesar” e relatou algúns dos problemas cos que se atoparon á hora de levar a cabo o traballo. “Por un lado está a ausencia de imaxes, xa que daquela moitas foron destruídas porque para os seus posuidores podían ser comprometedoras á hora de relacionalos coa guerrilla e hoxe en día, a pesar de que xa pasaron 70 anos desde a Guerra Civil, aínda hai moita xente que non quere falar daqueles acontecementos por vergoña”, manifestou. Tamén incidiu na vinculación política do Piloto. “Nin foi un bandoleiro, nin foi un escapado, nin andaba polo monte. Foi un político que non tivo máis remedio que coller as armas para defender a legalidade republicana, primeiro, e logo aos máis necesitados, tratando de que os abusos e as inxustizas minguasen ou non se levasen a cabo en moitos casos”, xustificou.
Para rematar, Reigosa salientou que no documental “saen á luz por primeira vez os nomes dos gardas que participaron na súa morte e cóntase como o abateron”, así como a entrevista que lle fixo no ano 1979 a Ramona Curto, Mirelle, a compañeira sentimental do Piloto, xa finada, e as confidencias que lle fixo nos anos posteriores: “Como daquela non tíñamos bos medios para gravar a voz, reprodúcense a través da actriz Comba Campoy”. O actor Ramón Rodríguez Porto é o encargado de darlle vida ao Piloto.

9 de abr. de 2015

Premio Trapeiro de Honra 2014

Antón de Guizán.-

O Premio Trapeiro de Honra 2014, concedido polo proxecto Os Vilas, lareira de soños a Xosé María Díaz Castro a título honorífico no ano no que se lle adicados as letras galegas, será entregado polo vilarego José Luís López, Luís de Patricio ao presidente da A.C.Xermolos de Guitiriz. O premio, consistente nun lenzo co nome do premiado e o logo dos Vilares pasará a ser depositado na casa das palabras. Luís de Patricio é neto do trapeiro máis recoñecido e símbolo dos Vilares, o señor Pedro de Patricio, ao que a poeta Marica Campo adicou un precioso romance musicado por Fixan os Ventos por iniciativa do noso proxecto e ao que tamén adicou unha muiñeira o director da Real Banda de Gaitas de Ourense, Luís Foxo.

Afonso Blanco Torrado, dinamizador cultural de Guitiriz e da Chaira, depositario da memoria de Díaz Castro a través de Xermolos, promotor da futura recuperación da casa natal do poeta no Vilariño será o receptor deste recoñecemento simbólico. Ámbolos dous representan perfectamente o simbolismo e a memoria de dous persoeiros fundamentais na historia recente da parroquia dos Vilares.

2 de abr. de 2015

Presentación dos Seráns Culturais

Redacción.- O responsable de Cultura e Turismo da Deputación de Lugo, Mario Outeiro, presentou o pasado luns no Salón de Exposicións do Pazo de San Marcos a programación dos Seráns Culturais para os vindeiros meses de abril, maio e xuño.
Mario Outeiro explicou que “serán un total de 30 actividades, 20 a desenvolver na cripta do Salón de Exposicións do Pazo de San Marcos e outras 10 noutros puntos da nosa provincia”, sinalou. Outeiro apuntou que con esta programación, “desde a Área de Cultura buscamos crear unha programación estable no que é a provincia lucense ao longo de todo o ano e apostar polas industrias culturais galegas con actividades abertas e gratuítas”, razoou. En todas as actividades a entrada será libre ata completar aforo, agás no obradoiro de narración ilustrada ‘Mariquiña, a carteira andoriña’, que se levará a cabo o 15 de abril e ten prazas limitadas con inscrición previa enviando un correo ao enderezo electrónico ana.culturaedeporte@deputacionlugo.org.
O delegado provincial de Cultura destacou que este programa inclúe “actividades diversas, tales como concertos, contacontos, teatro, obradoiros, maxia e, por suposto, actividades que cubrirán todos os públicos, desde o infantil ata os adultos”. Así mesmo, resaltou “o éxito acadado cos Seráns Culturais de febreiro e marzo, cunha afluencia continuada de público, tanto nas actividades de infantil como de adultos”.
Outeiro tamén confirmou que este novo programa terá o Salón de Exposicións de San Marcos como epicentro: “Confírmase a nosa idea inicial de que Lugo precisa desta programación cultural, por iso apostamos por seguir a aproveitar ao máximo os espazos cos que contamos na Área de Cultura da Deputación, engalanada para a ocasión, consolidando esta como un espazo de cultura non só para potentes e interesantes exposicións, senón tamén agora como espazo de referencia para a música, o teatro, obradoiros, monólogos, etc.”.
O delegado de Cultura destacou especialmente o mes de maio, “no que teremos 9 actividades, recuperando a idea do Maio de Lingua que xa celebramos o ano pasado, e a reivindicación que facemos desde a Área de Cultura os 365 días do ano de pedir 1.000 primaveras máis para a lingua galega”, comentou.
Entre as actividades a desenvolver durante o mes de maio sobresae a reedición do programa Lingua Viva, obradoiros de creación artística dirixidos por Paloma Lugilde. “Darán como froito unha representación que terá lugar nas prazas de Lugo o día 17 de maio, Día das Letras Galegas, con saída desde a Praza da Soidade ás 21 horas e que terá como fío condutor as figuras de diversas mulleres galegas escritoras”, explicou.
Polo Salón de Exposicións pasará “o mellor do panorama cultural galego, apostando polos profesionais de Lugo, como Xabier Iglesias Producións, Espazo Artístico 10 –Danza Teatro-, Eudomónicas, o Mago Antón, entre outros, e tamén do resto do país. Así mesmo, haberá un total de dez representacións repartidas por diferentes puntos da provincia, en lugares como Meira, A Pobra do Brollón, Vilalba, Sarria, A Pastoriza, Mondoñedo, Pantón, Monforte ou Outeiro de Rei”, valorou Mario Outeiro. Deste xeito, os e as lucenses poderán gozar de xeito gratuíto de artistas e grupos consagrados como Cándido Pazo, A Quenlla, Quico Cadaval, Celso F. Sanmartín, Rodrigo Romaní, Caramuxo Teatro ou Ataque Escampe, entre outros moitos.

1 de abr. de 2015