Amosando publicacións coa etiqueta Bruno Marcos. Amosar todas as publicacións
Amosando publicacións coa etiqueta Bruno Marcos. Amosar todas as publicacións

A democracia en Gamonal

Bruno Marcos.-

Segundo se mire agora todo é susceptible de ser democrático ou antidemocrático. Para uns as algaradas, con roturas de caixeiros e escaparates varios, con queima de colectores de lixo e outras pequenas proezas destrutivas, son o súmmum da acción demócrata, a mesma voz pura e destilada do pobo e, para outros, son atentados como os atentados de verdade con bombas e vítimas.

Para uns e outros os de en fronte son os antidemócratas, os fascistas e até nazis, porque non pensan como eles e canto máis poder tense máis fascista se é. No momento no que os sublevados de Gamonal deteñen a obra polas malas, empodéranse e un comeza a preguntarse se, coa súa forza de protesta, non estarán a esmagar a quen lles gustaba o bulevar e a toda esa maioría que din votou ao PP nese barrio nas últimas eleccións nas que o famoso bulevar figuraba como xa proxecto.

Os de Gamonal tiveron os seus minutos de gloria aínda que a súa reivindicación de que non se lles mellore a rúa non haxa quen a entenda. Pero claro, hai que ir un pouco máis aló da máxima de Ortega, un é un e as súas contradicións, e Gamonal, polo que contan de que é como o Vallecas de Burgos, non vai andar indixente delas.

Un edil doutra provincia xa pediu unha gamonalada para a súa urbe e a recado que os avistadores anden xa polo barrio para fichar de entre os insurrectos de arrabalde futuras figuras da política redentorista.

Os veciños, pola súa banda, fan unha colecta para sacar do talego aos rompecousas e, se cadra, daranlles unha bolsa para perfeccionarse. Mentres un, no seu sofá, medio durmido, pensa en que ocorrerá cando veñan os antidemócratas de verdade, os fascistas e até os nazis; pensa se, en realidade, xa volveron, ou se, talvez, non se foron nunca, ou que, realmente, os antidemócratas somos case todos, cada un na medida das súas posibilidades.

16 de xan. de 2014

República

Bruno Marcos.-

Que sorprendente ler a chegada da segunda república escrita por Pla a pé de rúa, tan distinta daquela narración disparatada do conde de Foxá. Resalta Pla como os libros que leu tan argumentados con que España fora, era e sería, até pola paisaxe, unha monarquía quedáronse obsoletos da mañá á noite.

«Sento -di- nunha cadeira de brazos do hall e non sei por que razón, quizá polo propio cansazo, penso nos libros que lin sobre España, libros que, segundo aseguráronme eran bos, elaborados polos máis agudos observadores, nacionais e estranxeiros, deste país.


»En xeral, todos estes libros din o mesmo. España, din estes papeis, é unha cousa inmóbil. A monarquía é unha cousa eterna. A duración desta monarquía está garantida, primeiro, polo Exército e a Mariña, que é unha chave intocable. Logo polo latifundismo do sur, de Andalucía e Estremadura. Logo, pola Igrexa católica, apostólica e romana, pola que os españois senten unha adoración viva, activa, pintoresca e indispensable. Logo, porque o diñeiro é monárquico. Logo aínda, porque a industrialización é incipiente, porque a orde pública é fácil e porque a clase media é rabiosamente monárquica... E gran parte do pobo, tamén...


»Agora ben, no día de hoxe, 14 de abril, todas as impresionantes columnas do templo inmóbil derrubáronse. [...] Como envelleceron os observadores de España! O día de hoxe converteunos en insoportables gagás.»

Pásanos agora o mesmo, argumentados para que nada cambie, entre todo, a monarquía, até coas súas astracanadas de estúpidos xenros e amantes ridículas. Estamos secuestrados pola transición. Ouvimos aos mozos loar o papel do rei no 23 F que lles contaron e repiten como un mantra pero non saben nada da historia política de España, das leas nos que unha familia francesa de monarcas meteu a este país, os mil enganos e burlas ao seu pobo e que a guerra civil non é "a guerra civil" senón que houbo tres antes e moi sanguentas e que despachan con pinturero nome de "carlistas" nas que eles foron os instigadores.

Que vai facer o rei pregúntanse as xentes, pero o que hai que dicir é que imos facer co rei. Hai que xubilalo, coma se queren con honras de heroe nacional, pai da patria ou elixido o espírito santo, -tróuxonos a democracia (faltaría máis)- e no transo da sucesión, non reformar a constitución senón facer outra completa con todo o que pedimos, na cal, ademais, se se poñen pesados, que se someta á vontade popular a propia monarquía, a ver se teñen o callo de tentar perpetuarse por aclamación popular.

14 de abr. de 2013

Feos


Bruno Marcos.-

Díxoo hai pouco un outsider como Arturo Fernández: "Os que van ás manifestacións son feos". Claro que el descoñece a dimensión estética do seu apuntamento. Para arranxalo, e pensando que o grave era a súa superficialidade, engadiu que eran feos por fóra e por dentro. Se non fose porque en España ninguén se toma en serio a un señor como Arturo Fernández que vai pola vida confundindo o seu personaxe coa súa realidade, a súa broma coa súa verdade, sacaríanse importantes conclusións.

Na novela Madrid de corte a checa hai unha pasaxe sorprendente e absurda, trátase da descrición das turbas que avanzan polas rúas de Madrid até o Palacio de Oriente para expulsar de España ao rei Alfonso XXIII. Agustín de Foxá di o mesmo que Arturo Fernández, substancialmente, que aquela masa estaba composta por xentes deformes, enfermos, tullidos, ananos, resentidos, mezquinos, brutáns, en definitiva, feos. Non se me escapa que o conde coñecía as teorías do esperpento de Valle Inclán porque, coido lembrar, que o libro comeza precisamente nunha conferencia do autor galego no Ateneo. O caso é que a volta que Foxá lle da á técnica do esperpento é desconcertante porque se Valle falaba de facer pasar aos heroes clásicos polos vidros do canellón do gato para esaxerar os seus defectos e facelos máis patentes, o conde fai pasar aos xa deformes pola súa óptica deformante, ensañándose con eles no que poderiamos cualificar dun hiperrealismo mal intencionado. Vese que Foxá non entendeu nada do esperpento porque devolve a realidade ao momento de partida.

Tanto o conde de Foxá como o maduro galán Fernández fálannos do evidente, que a xente que se bota á rúa a manifestarse aínda que en orixe fose guapa, cos desgustos, vólvese fea.

27 de nov. de 2012

O horroroso


Redacción.-

Á película O imposible delátaa o inconsciente no título. O imposible é en realidade o posible, o peor que nos pode pasar en calquera momento, e o imposible é que, unha vez que este posible aparece, podamos sobrevivir. Como todo ao final acaba ben na película os seus artífices vense libres para amosar toda a crueza dese posible e amosando o que case acaba con esa familia sorprendida polo tsunami móstrannos o que lles aconteceu a moitas outras. Fano quizá con demasiada exactitude pero, tantas veces ocupada a pantalla polo intranscendente, parece xusto que o horroroso encha algo do noso tempo de cando en vez con pleno realismo.

Pero, despois de ver como unha muller é arrastrada pola brutal onda, como é arrincado un dos seus peitos e unha das súas pernas, como todos os obxectos crúzanse na auga cos elementos naturais tamén chouchados, despois de ver como un automóbil destruído pasa flotando á deriva co pranto dun bebé só no seu interior e moitas máis cousas horribles un pensa que todo iso non achega nada, que aos vivos axúdaselles calando esas cousas para que non collan medo á vida, ao posible.

19 de out. de 2012

Musa da Spanish Revolution


Bruno Marcos.-

De entre todas as imaxes xeradas por mor dos acontecementos que tiveron lugar nos arredores do parlamento estes últimos días hai unhas especialmente desacougantes. Nelas unha moza espida de cintura para arriba camiña entre a multitude facendo xestos de meditación e ioga. A turbamulta ábrese ao seu paso sen tocala, coma se unha musa da revolución emerxese do asfalto. Os reporteiros retrátana desde todos os ángulos e ela déixase porque sabe que se converte nunha imaxe no mesmo instante no que se presenta como un feito, alí onde os feitos materialízanse con estremecedora velocidade, no medio do escenario dos acontecementos.

Sempre pregunteime por que e en que momento aquela muller do cadro de Delacroix, en plena revolución francesa, soltaba o vestido e ensinaba os seos mentres avanzaba sobre unha chea de cadáveres cara á liberdade.

Aquela nudez central convértese no foco visual da acción. Sobre o aborrascado ceo das detonacións, sobre un París fumarento de dinamita, os peitos espidos son a luz do cadro máis que a bandeira tricolor, porque eles superan o réxime simbólico no que a bandeira se ve cercada polo político. As revolucións preséntanse no inconsciente como unha conquista do corpo.


3 de out. de 2012

Autumnal

Bruno Marcos.-

Hai que ter o xigantesco estro poético dun Rubén Darío para porse triste co outono e non parecer ridículo. Di, no poema "Autumnal", o gran vate uns versos que pasan desapercibidos: "cóntame unha fada amiga / as historias secretas / cheas de poesía; / o que cantan os paxaros, / o que levan as brisas, / o que vaga nas néboas,/ o que soñan as nenas,/". E non hai nada máis inútil, máis deprimente que un pensamento poético que, como a mesma brisa, que, como os cantos dos paxaros ou o que soñan as nenas, é o que vaga na néboa, nada, nada que ninguén pensa. Contemplar o mundo e non recibir senón esa nada da brisa, todo o que non terá memoria, nin fantasía de memoria, pero que perdurará ensimesmado na súa existencia á marxe do humano, e, que, mesmo, aparecerá na nosa memoria como disparos suspendidos eclipsando por un instante os nosos recordos máis sacros.

Ante o outono autumnal, como os antigos dandys, refuxiarnos no artificial, nas cousas dos homes.

16 de nov. de 2011

Adeus á poesía


Bruno Marcos.-

É normal que a poesía habite hoxe nas catacumbas e ata que case a totalidade da sociedade a déa por morta. A poesía romántica, postromántica e moderna instalouse nun pensamento negativo. Pensar no malo por vir, lembrar o traumático e rememorar a felicidade con nostalxia son garantías dunha infelicidade que ninguén desexa, ninguén dos que contestaron afirmativamente a aquela pregunta inicial e fundamental coa que Camus abrira o seu Mito de Sísifo: "merece a vida ser vivida?". Cando se decidiu vivir e vanse asumindo compromisos como desempeñar un traballo, crear unha casa, fundar unha familia ou ter fillos, selamos un pacto coa existencia co cal a poesía vai tendo menos cabida na nosa vida intelectual. Até certo punto poderíaa considerar nociva, un pensamento negro que non procura hixiene mental e que non constrúe nada senón que máis ben roe os cimentos da fráxil arquitectura psicolóxica que nos mantén en pé cada día. A poesía antiga ás veces moralizante, ás veces épica, escapa a esta patoloxía precisamente porque axudaba na percepción do mundo e por tanto na supervivencia. É coma se a poesía retirara cara ás moribundias definitvamente e só tivese sentido nas súas paraxes próximas, cando só a beleza da linguaxe pode salvarnos.

5 de ago. de 2011

Educación e posmodernidade

Bruno Marcos.-

Non é estraño que na primavera do descontento o vello anarquista Agustín García Calvo cominase aos acampados na Porta do Sol a tomar os centros educativos e as universidades porque neles, segundo el, é onde se forma aos actores dese sistema que agora atopan errado.

A educación foi neste país e desde a transición o saco de todas as puñadas. Acabamos de ver que foi un tema desterrado da última campaña electoral porque calquera político ao que se lle ocorrese amentalo sairía malparado.

Tivemos o deseño dunha educación pública pensada para un país rico e non se fixo outra cousa que retirar recursos, laberintizar a optatividad e abrandar os criterios de avaliación a fin de servir unhas estatísticas maquilladas á opinión pública. Aínda por riba permitiuse trasladar a ese ámbito querelas morais, éticas, relixiosas e nacionalistas. O resultado é desolador, un sistema educativo que fai o ridículo nas avaliacións internacionais e que produce inxentes cantidades de desmotivación entre alumnado, pais e profesorado, un sistema inefectivo e caprichosamente cambiante, pobre de recursos humanos e técnicos, con edificios cochambrosos e mesmo perigosos, mentres algúns membros da clase política cobran tanto como o orzamento anual dun colexio en calefacción.

Unha sociedade que permite que os seus nenos e a súa mocidade se formen en semellante ecosistema está verdadeiramente podrecida ou namorada da putrefacción, e máis se se ten en conta que isto non só se produce agora, en tempos de crises, se non que se reproduciu durante os dourados anos pasados nos que por calquera cousa tirábase a casa pola xanela.

A privatización de todas as cousas públicas parece o horizonte máis probable desta postmodernidad na que os cidadáns deixan o seu sitio aos consumidores e na que o coñecemento está en segundo ou terceiro plano e ao servizo da rendibilidade económica, nunha democracia na que -quedou patente- gobérnannos os mercados.

O investimento séguese facendo nunha informatización tardía e desfasada cando a alfabetización informática xa ten lugar nas familias. Máis ordenadores, a estas alturas, e énchense as clases de alumnos onde xa o clima era inhabitable. O pouco diñeiro que quede despois de pagar aos concertados que se invista, no máis seguro, en que non haxa tantos alumnos por clase e que así o profesor poida con cada alumno rehumanizar o que todos os demais deshumanizan.

14 de xul. de 2011

Cui Prodest "Non os votes"

Bruno Marcos.-

As emerxencias revolucionarias dos últimos tempos no mundo árabe parecen contaxiar ao noso país e asistimos a unhas protestas enigmáticas que non conseguen desprenderse dun aire chocarreiro. Algúns acamparon na Porta do Sol coma se esta fose a praza exipcia de Tahrir e paradoxalmente exhíbense as mesmas consignas: "Democracia real xa", coma se o estado no que vivísemos non distase en nada dos de Mubarak ou Gadafi, e o que alí, en Exipto ou en Libia, tiña un sentido vivo aquí teno irremediablemente laso.

Canto confundirán estas manifestacións a aquelas xentes que, cunha papeleira por casco, resistían as choivas de pedras e os embistes de camelos. "Pero", diranse, "que piden eses españois se o que nós desexamos é o seu?"

Se cadra debería gritarse algo así como: "Melloremos a democracia", ou "Esta democracia non" ou "Sexamos realistas: A democracia non é un sistema perfecto", ou "Os políticos fan o que poden: Poñamos a outros que poidan máis".

Pero a indefinición dese movemento vén da man dun "nonosvotes", ao PP, ao PSOE e CIU cuxa genealogía radica na negativa dos internautas á lei Sinde. Hoxe un representante desta plataforma aclarou na radio que co "nonosvotes" non pretendían que a xente non votase senón que o pensase mellor. Outros deles din que vai a cousa contra o bipartidismo, e outros contra as hipotecas.

E a quen beneficia que non se lles vote, cui prodest? Evidentemente aos partidos minoritarios que terían máis poder a través de pactos de goberno. Con iso teriamos servida a contradictio in terminis, se pedimos máis democracia, como é posible que sexa máis democrático que forzas con moi poucos votos obriguen a outras en determinadas accións políticas? Para iso os eslogans poderían ser : "A democracia levou a Sócrates ao cadalso e a Hitler ao poder: obremos o goberno da minoría", ou, mesmo, a de Sawa "Demonarquía, goberno das ras, aristarquía goberno dos cisnes".

Se este brote de acne revolucionaria de pouca voltaxe viñese ben armado podríase ver a cegadora faísca do histórico como percibimos algúns no de Tahrir. As revolucións nosas posibles pasan por un compromiso cotián coa construción dun discurso máis aló da retórica, con usar, primeiro, os medios dos que dispomos e despoboar o cinismo. Acampar na Porta do Sol é unha acción retórica e, o peor, intranscendente se non se dota de contido "real" como esa democracia "real" que se demanda. As listas abertas ou a reforma electoral son cousas que veñen reclamando UPyD ou Esquerda Unida desde que os seus votos non lles son suficientes. Na carta de José Luís Sampedro apúntase o obxectivo, que a economía non estea por encima do estado, pero é que iso, probablemente, obríguenos a asumir que en lugar de ser máis ricos seremos máis pobres, que en lugar de vivir un mundo fantasmagórico producido polas hipotecas haberemos de habitar outro máis "real".

Que a vida política española é putrefacta é evidente, que hai infinidade de motivos para non votalos tamén e que, seguramente, a cidadanía estea por diante da política, por suposto, pero o que este "nonosvotes" debe iniciar é unha substitución da política polo político, como ocorreu en Tahrir.

É hora de falar sen andrómenas dos problemas intrínsecos á democracia, non dos malos actores da democracia senón dos seus defectos sen que se nos tache de nostálxicos do fascismo. Se xa Platón deixou dito: "Ou gobernan os sabios ou os políticos fanse sabios" era por algo.

20 de maio de 2011

Cioran

Bruno Marcos.-

Di Cioran nunha das súas cartas agora publicadas que non pode contemplar a unha muller -suponse fermosa- sen atopala ridícula. Cioran que representa toda a negación, o existencialismo sen saída, encarna tamén a acción creativa da linguaxe que justifica, en paralelo e paradoxalmente, o que quere derruir. O seu pesimismo é optimista dalgunha forma porque non conduce nin sequera á inacción intelectual. Cando un home dáse conta de que unha muller fermosa é ridícula é porque está en proceso de desmantelamento, está desvitalizándose. Pero é posible pensar a vida desde fóra dela? Cioran di exactamente: "Cando miras unha muller, poño por caso, non como obxecto de desexo, senón como feito, éntrache a risa." E pouco despois asegura que esa risa é moi semellante fisonómicamente á expresión da dor. Trátase por tanto dunha risa tétrica, un duelo polos feitos.

Se cadra o que ocorre é que a beleza pode ser o asunto máis dramático do absurdo existencial. A beleza ha de ser o feito máis perfecto, o feito máis perfectamente ridículo. Pero esa mirada que atopa todo ridículo debería facer o propio coa mesma obra de Cioran, canto máis bela atopémola, canto máis lúcida, máis ridícula.

O acto soberano da vida non é só crearse e aniquilarse senón burlarse de toda clarividencia e de toda rebelión ofrecendo magníficas oportunidades para facer o ridículo.

9 de maio de 2011

Clausura

Bruno Marcos.-

A sociedade quere que a cidade sexa invadida estes días cos loitos da semana santa en lugar de celebrar, simplemente, a chegada da primavera como os pagáns que xa somos. Hoxe, ao baixar unha das moitas procesións pola rúa na que houben de pararme, unha cousa inesperada e moi fermosa tivo lugar.

Ao alcanzar a reixa dun convento de clausura o paso da dolorosa detívose e creouse o silencio. As portas abríronse soas para amosar a umbría do vello zaguán e del xurdiron as voces das monxas inda que non se vía a ninguén. Mentres os seus cantos alcanzaban a rúa paralizada podíase imaxinar a aquelas mulleres que sabemos pálidas e case todas anciás como mozas e belas ás que un tenorio calquera debería raptar para colmalas de amores. Eran, a procesión parada, o silencio sobrevindo e as delicadas voces das monxas de clausura ás que non se podía ver unha vivencia de gran fermosura.

E, cómpre pensar, toda esa escenografía levada ao extremo para conmover de nada, para que todo sexa igual, unha representación onde a posible beleza que se desliza é unha hemorraxia do reprimido: a vida desas mulleres soterrada entre peredes ou, mesmo, a morte inxusta dese home novo chamado Xesús.

23 de abr. de 2011

Zapatero expiatorio

Bruno Marcos.-

É posible que Zapatero non estivese preparado no seu momento para asumir unha responsabilidade tan grande como a de ser presidente dun país como España e é posible que cometese moitos erros pero soubo, nos últimos tempos, amosar, non só a falta de patriotismo de boa parte da oposición política, senón tamén dunha prensa  chea de lama,  porca e podre na que, coa lanterna de Diógenes, atopariamos moi poucos homes.

O que tivemos que ouvir foi moi deprimente: Moitos quixeron mesmo facer boa a guerra de Iraq á conta da de Libia, un xornalista retinguido atreveuse a outra noite a comparar a sucesión na persoa de Rubalcaba coa de Gadafi polo seu fillo, e así tolemias sen conto...

É evidente que aos do PP úrxelles convocar eleccións agora que saben que as gañarían, e non dentro dun ano, cando probablemente a economía, xa llo sopraron,  vai repuntar. Se a emerxencia nacional é tan seria por que non expoñen unha moción de censura?

Zapatero ofreceuse como chibo expiatorio, un último xesto de valentía que non se lle vai perdoar nun país de caníbais no que aos que son erguidos pola masa convérteselles aos poucos no pallaso das labazadas, no monicreque da feira sobre o que descargar a propia frustración e a ansiedade.

Semella que o recurso dunha pantasmagórica psicoloxía social nacional anda a pasar por combater a frustración individual e a amargura derrubando a todo aquel que acada notoriedade.

7 de abr. de 2011

As nosas revolucións árabes

Redacción.-

Ao final as súas revolucións foron tamén as nosas. Os nosos gobernos, perezosos e prácticos, ávidos de devolvernos os caprichos do capitalismo avanzado estaban a piques de dicirlles como a María Antonieta antes da guillotina: "Pois se non teñen pan que coman pasteis".

Pero as xentes cidadás deste primeiro mundo non vían naqueles conflitos unha lea dos arrabaldes, unha refrega dos baixos fondos, balbordos da molesta periferia senón unha oportunidade para construír un mundo máis xusto. Víronse así urxidos os representantes políticos nosos pola opinión pública, pola masa democrática que os nutre de poder, a encherse de dignidade e derrogar esa actual patente de corso dos genocidas que era o axioma da non intervención estranxeira.

Non está desencamiñado Gadafi que, para xustificar a aniquilación dos seus compatriotas a mans de mercenarios, comparouse co Franco de 1939. Franco efectivamente arroupouse de regulares mouros, nazis de Hitler e italianos do fascio mussoliniano. Alí, na España do 39, patentouse a axiomática esa da non intervención para deixar á pel de touro en mans da ditadura, a condición de que esta fose servil aos estranxeiros na súa política exterior.

28 de mar. de 2011

A terra sen o home

Bruno Marcos.-

Das estarrecedoras imaxes do tsunami xaponés do venres hai unha para min especialmente xeadora. Máis aló dos coches e as casas flotando, arremuiñándose por calquera lugar, ou os barcos penetrando terra dentro, petando uns cos outros e coas casas. Máis aló desa mirada aérea na que a superficie terrestre aparece como un prego acartonado sobre o que se vertera un vaso de auga, hai unha filmación na que o mar vaise retirando cara á súa inmensidade dun xeito maxestuoso e solitario. E logo desde ese fondo elévase para voltar. sente na súa contemplación unha natureza allea ao humano, cega ante o ollo cimematográfico que o captura desde os helicópteros.

É unha secuencia pavorosa mais impresionante, se cadra mesmo fermosa, demoledora para as aspiracións do humano. Pensa un en todos os tsumnamis que ocorrerían, e naqueles que ninguén viu, nun mundo despoboado de nós de tempo xeolóxico, e en cousas que ocorrerían, incluídas as humanas, como naquelas guerras mundiais que tiveron lugar fai trescientosmil anos e das que non hai historia.


16 de mar. de 2011

As revolucións bonitas

Bruno Marcos.-

I
Ante as sucesivas noticias que presentan a democracia como un lugar putrefacto Tunes recupera a beleza natural do espontáneo. A vitalidade da súa mocidade, a pesar da presión medievalizante que sofren nos seus países, regálanos ao resto un xesto exemplar. Queren traballar, opinar, amar, vivir con naturalidade.

Claro que as revoltas desta crise xa crónica haberían de producirse na periferia, nos bordos do primeiro mundo, nos seus arrabaldes, onde o analfabetismo ou a superstición non poden seguir por máis tempo asegurando un muro de contención; pero tamén son unha revolución nosa, un paso cara á humanización dos que deixamos en mans dos seus tiranos que nos obedecen. "Fixemos unha revolución -comenta unha nova enxeñeira tunisiana- que nos custou vítimas e agora quérennola roubar e, ademais, tomarnos por parvos".


II
O guía que tiven en Exipto contaba que a súa nai, con motivo da construción dunha colosal ponte sobre o Nilo, pensaba que utilizarían os ósos dos antigos faraóns que haberían de ser xigantes. O noso guía estudara dúas carreiras universitarias, escribía en varios xornais cairotas e só tiña dous fillos. Con todo deixara de exercer como docente na Universidade porque como guía gañaba tres veces máis. Agora estreméceme pensar con que excitación estará a vivir estes acontecementos e decátome de que encarnaba un cambio co que se pasaba do medievo á modernidade con varios séculos de atraso e nunha soa xeración.

As revolucións espontáneas de Tunes e, agora de Exipto, parecen ser protagonizadas precisamente polos integrantes destas xeracións, mozos urbanos, ilustrados, con acceso á cultura e a información e conectados a Internet.

O caso é que ten que haber moita máis poboación que nas zonas rurais viva aínda, como a nai do meu guía, no analfabetismo e a superstición e que, cando se estableza unha democracia real, o seu voto se cadra se encamiñe cara ao medievo.

31 de xan. de 2011

O poeta pastor e Lorca

Bruno Marcos.-

Desde que se desataron as galas do ano miguelhernandiano non deixou de aparecer un asunto que, aínda que parece baladí, é repetido con insistencia. Trátase do desencontro de Miguel Hernández con Federico García Lorca. Nada se xoga a historia da literatura hispánica en desentrañar as reviravoltas desta malograda relación pero esperta a curiosidade. Seguramente o que atrae a atención é contemplar a ruptura do monolitismo que se construíu sobre a intelectualidade antifranquista.

Non foi tan idílica a relación de Miguel coa xeración do 27 como se viña crendo. É coñecido o apoio que lle prestaron Vicente Aleixandre ou Pablo Neruda e é sabida a alerxia que causaba o cabreiro a Lorca ou a Cernuda. Tamén se di que rifou con Alberti e María Teresa León ao berro de «Aquí hai moita puta e moito fillo de puta» porque estes espantaban os medos da guerra con grandes festas de disfraces nun palacio incautado. O mesmo Rafael relataba nas súas memorias, La arboleda perdida, aquilo que debeu irritar a sensibilidade do poeta pastor e soldado: «disfrazados cos moitos fantásticos traxes que gardaban os marqueses de Heredia-Spínola nuns vellos armarios arrumbados no terceiro piso. Quen poderá esquecer a Luís Cernuda, vestido de cabaleiro calatravo; ao poeta negro Langston Hughes, con traxe e corida capa de rei negro; a León Felipe con gorro e uniforme de Gran Duque Nicolás, etcétera... Mentres, chovían os obuses sobre o Madrid ás escuras dunha noite calquera de tenaz defensa».

O certo é que Lorca sae malparado sempre deste preito que merecería ser estudado con máis detemento. É de supor que a Federico, doce anos maior que Miguel, chegábanlle poetas provincians, e mesmo rústicos como este, con bastante frecuencia solicitando a súa atención; pero o que sorprende é a agresividade coa que o de Orihuela se dirixía ao de Granada. Desgustado pola nula repercusión do seu primeiro libro de poesía, Perito en lunas , Miguel Hernández escribe a Lorca: «Pensei ante o seu silencio, que vostede me tomou o pelo ao andaluz en Murcia -lembra?-..., que para vostede fomos, ou fun, o que lembro que nos dixo cando lle preguntamos quen era un que lle saudou. «Ese -dixo-, un deses dos de: adeus!, cando lles vemos. (...). Perdóeme. Pero quedouse todo: prensa, poetas, amigos, tan silencioso ante o meu libro, tan encomiado -non mentirosamente, como dixo- por vostede a tarde aquela murciana, que maldixen as putas horas e malas en que dei a ler un verso a ninguén».

»Vostede sabe ben que neste libro meu hai cousas que se superan dificilmente e que é un libro de formas resucitadas, renovadas, que é un primeiro libro e encerra nas súas entrañas máis personalidade, máis valentía, máis collóns -"a pesar do seu aire falso de Góngora"- que todos os de case todos os poetas consagrados, aos que se, se lles quitasen a firma, confundiríaselles a voz (...).»

A resposta de Federico foi: «Lémbrome moito de ti porque sei que sofres con esas xentes marráns que che rodean e sinto mágoa de ver a túa forza vital e luminosa pechada no curral dándose labazadas polas paredes. Pero así aprendes. Así aprenderás a superarte nesa terrible aprendizaxe que che está dando a vida. O teu libro está no silencio, como todos os primeiros libros, como o meu primeiro libro, que tanto encanto e tanta forza tiña. Escribe, le, estuda. LOITA! Non sexas vaidoso da túa obra. O teu libro é forte, ten moitas cousas de interese e revela aos bos ollos paixón de home, pero non ten máis collóns, como ti dis, que os de case todos os poetas consagrados. Acouga. Hoxe faise en España a máis fermosa poesía de Europa. Pero por outra banda a xente é inxusta. Non se merece Perito en lunas ese silencio estúpido, non. Merece a atención e o estímulo e o amor dos bos. Ese telo e teralo porque tes o sangue de poeta, e até cando na túa carta protestas tes no medio de cousas brutais (que me gustan) a tenrura do teu luminoso e atormentado corazón.

Eu querería que puideras superarte da obsesión, desa obsesión de poeta incomprendido, por outra obsesión máis xenerosa política e poética.»

Diferenza de caracteres
Basta ler estas dúas cartas para entender a diferenza dos caracteres dos nosos poetas. A Miguel Hernández urxíalle todo, saír da súa casa, gañar diñeiro, ser protexido e tutelado, salvado do seu mundo, o cal, con todo, usufructuaba con certo exotismo non exento de algo de cinismo. Lorca fala desde a sensatez e en perspectiva, con sinceridade e sen belixerancia para indicar ao outro que a arte non é unha carreira.

Miguel Hernández contesta a Lorca cunha carta cargada de insolencia: «Dispensa, Lorca, amigo, calorré de nacemento, que deixase, tanta!, anchura de tempo entre a túa carta e esta. O diñeiro faltoume, o traballo ocupado, abril, maio, fútbol e muller, esgotado, distraído (...). Tanto aprendo aquí, que creo que até estou a aprender a deixar de ser poeta. Non podo ler por non ter libros, escribir por non ler, estudar por non ler tamén, loitar porque o meu inimigo é a miña arma: a miña poesía.»

»Que non sexa vaidoso da miña obra? Non é vaidade, amigo Federico Lorca: é orgullo malferido. Grazas polo teu desexo de que a miña obsesión de poeta incomprendido sexa separada de min. Aínda non viña a túa carta polo camiño cando xa me divorciou dela. Son sen ser nada comunista e fascista.»

A partir desta carta Federico deu por resolta a relación. Non quixo ser comprensivo co mozo vehemente que lle reprochaba que as súas boas palabras fosen mentiras corteses e atrevíase a aludir ao estereotipo do xitano para referirse a el.

Cítase o veto que o granadino puxo ao oriolano nunha reunión en casa de Aleixandre. «Federico chamoume a primeiros de xullo para dicirme que viña lerme a súa última obra, La casa de Bernarda Alba . Eu, como sempre, esperábao con gusto. Pero el, ao decatarse de que estaba comigo Miguel Hernández, ao cal non lle tiña moita simpatía, dixo que con Miguel alí el non viría. «Entón, que podo facer eu», díxenlle. «Bótao», contestou secamente Federico. Naturalmente non botei a Miguel, e Federico non veu, a pesar das miñas insistencias».

Capacidade cegadora
O de Orihuela viña dar voz ao pobo desde o pobo e posuía unha capacidade cegadora coa cal se apropiou da linguaxe que de cando en cando pertencera á súa clase social. Lorca, con todo, representaba ao señorito andaluz que fai versos marabillosamente cuxo compromiso social non deixa de ter o ar condescendente da caridade. Con todo, isto vén a servir forzadamente un encontrón social entre dous dos mellores poetas da nosa lírica onde, seguramente, houbo tan só un choque de caracteres. Doutra banda dá a sensación de que se chegou a un momento no que Hernández só puidese crecer a expensas de Lorca, en demérito del. Para favorecer este enfrontamento de clases rebáixase a importancia que na vida do poeta pastor de cabras teñen as clases medias ou altas. A burguesía intelectual educoulno e acolleuno e, máis tarde, o dereitista Cossío foi o seu principal defensor na prisión. A educación nos xesuítas, as lecturas da biblioteca do bispo Almarcha, a estreita relación intelectual con Ramón Sijé son case sempre analizados como un obstáculo na súa traxectoria; con todo, pásase no bico dos pés sobre o feito de que o seu pai, pertencente ao pobo idealizado, é quen lle prohibiu os libros, quen non foi a visitalo nin unha soa vez ao cárcere e quen, ao recibir a noticia da súa morte, contestou: «El buscouno».

As diferenzas entre Lorca e Miguel Hernández teñen simplemente unha dimensión anecdótica. A relación entre eles non quita nin pon nada e a realidade é que, no substancial, uníalles a orixe rural e o desexo de axuntar a alta cultura coa cultura popular á vez que consideraban ambos fundamental facela chegar ao pobo e defender a liberdade.

Non en balde escribiu Miguel a conmovedora Elexía primeira á morte de Lorca con versos tan fondamente fermosos como estes: «Primo de las manzanas, / no podrá con tu savia la carcoma, / no podrá con tu muerte la lengua del gusano, / y para dar salud fiera a su poma / elegirá tus huesos el manzano. / Cegado el manantial de tu saliva, / hijo de la paloma, / nieto del ruiseñor y de la oliva: / serás, mientras la tierra vaya y vuelva, / esposo siempre de la siempreviva, / estiércol padre de la madreselva.»

25 de xan. de 2011

Reseteando a cultura

Bruno Marcos.-

Nestes días asistimos a un dos acontecementos máis repugnantes dos últimos tempos cando unha das poucas cousas que se podía ver na televisión, a CNN+, deixou de emitir dando paso ao narcotizante logo do Gran Irmán 24 horas.

Os empregados da canle de noticias non sabían como romper a súa hieratismo de xornalistas serios para desafogarse respecto da súa demolición. Un deles acordouse da súa muller e as súas fillas, outro remitiu aos erros dos executivos, e, ao final, fixeron unha pantasmal saída de escea. Pero a súa corrección extrema impedíalles reaccionar ante o atropelo coa linguaxe indecorosa que se merecía. O peor é o que queda a estas xentes, incorporarse aos ecosistemas vitais da comunicación máis pletóricos como os de Sálvame ou así. É para xelar a calquera porque o noso futuro non é soamente o denigrante, novas perspectivas do cutre, senón o cutre vello. É simbólico que Gran Irmán ocupe a canle da CNN+, a información substituída polo morbo intranscendente e sabido, o reino da vulgaridade estomagante e repetida. Se cadra é necesaria esa degradación absoluta para producir o reseteado total da cultura.

31 de dec. de 2010

Miguel Hernández e Lorca

Bruno Marcos

Desde que se desatasen as galas do ano miguelhernandiano non deixou de aparecer un asunto que, aínda que parece baladí, é repetido con insistencia. Trátase do desencontro de Miguel Hernández con Federico García Lorca. Nada se xoga a historia da literatura hispánica en desentrañar as reviravoltas desta malograda relación pero esperta a curiosidade. Seguramente o que apetece é contemplar a ruptura do monolitismo que se construíu sobre a intelectualidade antifranquista.

A idea que queda insinuada é a de que Lorca era un señorito e Hernández un pastor e que Federico non soportaba que o eclipsara.

Cítase o veto que o granadino puxo ao oriolano nunha reunión en casa de Aleixandre onde non acudiu a ler a súa obra La casa de Bernarda Alba por non velo. Obviamente non era tan idílica a relación de Miguel coa xeración do 27. Tamén rifou con Alberti e María Teresa León ao berro de "Aquí hai moita puta e moito fillo de puta" porque estes espantaban os medos da guerra con grandes festas de disfraces.

O certo é que o de Orihuela viña encarnando ese pobo que defendían e desde o pobo, cunha capacidade cegadora para apropiarse da linguaxe que non pertencera á súa clase social. Con todo habería que analizar a anécdota noutra clave. Quen saca a Hernández de ser pastor de cabras son os curas e Ramón Sijé. A burguesía intelectual acólleo e o dereitista Cossío foi o principal defensor del na prisión; con todo o seu pai, pertencente ao pobo idealizado, é quen lle prohibiu os libros e quen non foi visitalo nin unha soa vez ao cárcere antes de morrer. Cabería preguntarse por que Lorca e a súa clase social saen malparados do conflito e , con todo, o pai de Miguel Hernández e a súa clase non tanto?

19 de dec. de 2010

Sedición

Bruno Marcos.-

Xusto cando o maquivelismo de Zapatero estaba a piques de endereitarlle a figura vai e pasa isto. Co anuncio da venda dos aeroportos os outros andaban co paso cambiado. Se ZP vendía o Estado como pensaban facer eles a plebe non ía ter a necesidade de votarlles para alzarlos ao goberno. E entón van os ultramillonarios dos controladores aéreos e dan un golpe de estado. Os dos outros sindicatos que, con ameazas piqueteiras, non conseguiron mobilizar máis que a os seus ociosos liberados se cadra ficaron con cara de pataca. Os sindicatos profesionais deron a extrema unción aos artríticos sindicatos de clase. Os representantes dos controladores, con traxes de marca, reloxos carísimos e unha cute perfecta, están máis preto da neurastenia que da ruda agresividade reivindicativa. E o caso é que os controladores pasaron até do seu propio sindicato para demostraren a súa forza nas realistas coordenadas da enxeñaría social dos países do capitalismo avanzado. Nun escenario tal a irrupción do exército é pouco menos que grotesca e o delito de sedición unha parvada de avoíño ceboleta.

6 de dec. de 2010

Morra a intelixencia

Bruno Marcos 

Se Bieito di que o condón está ben xa andamos perdidos. Á Igrexa anacrónica, antisistema, contra todo o mundo, sucumbindo nunha perversión de historia universal da pederastia quedaban os estertores magníficos do fin dun imperio, as boquexadas teatralizadas dun mastodonte que desde o pasado proxectaba o fascinante escintileo dun magno poder fabricado coa inmatetrial xestión do medo existencial. Se lle queda dignidade manteríase no seu trece, defendendo o indefendible, pero vailles a pasar como aos políticos que, para ir cos tempos, xa van como Belén Esteban, que, á fin e ao cabo, é unha reaccionaria.

Á retirada da intelixencia da vida pública incrústaselle a socioloxía de andar por casa e nada menos que en El País véñennos con que a nova forma do fascismo é a Esteban co seu berro de "Pola miña filla mato". Os que usufructúan malamente os restos da intelixencia finiquitada pretenden facer caixa tamén a expensas da popular resentida e, se se pon, acabarán equiparando o seu lema con aquel de Millán Astray nas barbas de Unamuno de "Morte á intelixencia". E mesmo aqueloutro de "Viva a morte". É moita filosofía para Belén, e sacala de contexto.

24 de nov. de 2010