Amosando publicacións coa etiqueta Cesar Reis. Amosar todas as publicacións
Amosando publicacións coa etiqueta Cesar Reis. Amosar todas as publicacións

Spanish movie

César Reis Alveiros.-

De rodar Danny Boyle, e xa non digamos Steven Spielberg, a historia do debate de investidura á que asistimos nas últimas dúas semanas, o final tería sido outro moi diferente. Por desgraza, non puido ser e, se teñen un pouco de paciencia, tentarei explicar por que as cousas aconteceron do xeito que puidemos comprobar.

Que a vida non é máis ca unha representación, iso sabémolo todos desde Platón. Unha representación na que nós somos os personaxes. Non en balde a palabra “persoa” significa, na súa etimoloxía, “máscara”. Ser persoa é porse a máscara, representar o papel que nos foi asignado. De non ser así, o mundo sería un lugar moito menos habitable do que ás veces xa é. Por iso, analizar a vida coma se fose unha obra de ficción é o único xeito de entendela, aínda que iso nos leve a comprobar como unha boa historia, pode malograrse por un final inadecuado.

A trama á que asistimos nestas dúas semanas semellaba prometedora. Había un pouco de todo: golpes de guión de chiscadela shakespeareana, como cando Pedro Sánchez cualificou na SER de “mascarada” a enquisa interna de Podemos (teatro dentro do teatro); xiros imprevistos, como o monólogo calderoniano de Pablo Iglesias nas redes botándose a un lado; e, sobre todo nesta última semana, tras o fracaso da primeira votación, coa tensión in crescendo de cara ao momento climático do día 25, frases impagables que pretendían rebaixar a tensión, como cando, tras a intervención de dúas horas de Pedro Sánchez no Congreso, un deputado da formación violeta concluíu que o presidente só dixera a palabra “Podemos” dúas veces “e unha era do verbo poder”.

As esceas finais, a propia sesión de investidura do día 25, estiveron cheas de reminiscencias ao mellor teatro clásico e ao cinema xudicial, desde Antígona até Matar a un ruiseñor. Cada un dos personaxes representou con enorme corrección o papel que lle tocaba. Casado cos seus argumentos de opereta que parecía recitar de memoria como o alumno aplicado que sobe á palestra: ETA, Venezuela… Rivera enseñoreándose como líder da dereita e principal defensor dos intereses dunha clase media vapuleada polos bancos que o defenden a el. Abascal, digno de Beckett, citou a Unamuno para propor todo o contrario do que pensaba o ilustre bilbaíno. Iglesias, correcto coma sempre, metido no seu papel de personaxe grave de tinguiduras tráxicas, tentando dar un xiro imprevisto á trama no derradeiro intre. Pero o verdadeiro protagonista da escea, sobre o que recaeu todo o peso da acción e ao que máis quere a cámara (todo hai que dicilo), foi Pedro Sánchez. Mentres debullaba o seu discurso daba igual o que dixese, a nosa mente recreaba en diferentes flash back os pasos da traxectoria do seu personaxe: como, téndoo todo en contra (mesmo aos seus), foi capaz de renunciar e entregar a súa praca ao comisario xefe para logo rexurdir das súas cinzas até chegar ao momento actual.

Cando en 2008 Danny Boyle (director de clásicos como Trainspotting) estreou Slumdog Millionaire, unha dura película sobre a pobreza na India, algúns críticos españois atacárona polo que cualificaron como un final excesivamente brando e compracente. Hai no cinema español, na crítica e, atreveríame a dicir que no público, unha querenza especial polos finais desgraciados. A historia á que asistimos estes días merecía un final feliz. Non hai nada de malo nos finais felices. Quen escribiu esta trama debería ver máis cinema anglosaxón. Debería ver a película de Danny Boyle. Ou mellor aínda, o biopic Lincoln, rodado en 2012 por Steven Spielberg. Debería comprobar como unha historia de enredo político que termina cunha votación pode, malia todo, ter un final feliz e deixar ao espectador reconfortado cando abandona a sala de proxección.

E din que aínda nos agarda unha segunda parte en setembro. Mellor non pensar no tópico relacionado coa segundas partes se non queremos botarnos a tremer.

26 de xul. de 2019

Enfermos de realidade

Por César Reis.-

A mellor metáfora dos tempos que corren protagonizouna, sen dúbida, Dominique Strauss-Kahn, exdirector do Fondo Monetario Internacional, ao abusar (supostamente) dunha camareira de hotel, inmigrante para máis inri. Xa saben, o capital fodendo nos traballadores sen o consentimento destes. Que o paxaro sexa, ademais, socialista non é anecdótico nin baladí, é unha mostra máis da conivencia dalgúns políticos de esquerda co capital, pois, como moitos lembrarán, en lugar de “refundar” o marxismo cando se deu a ocasión, sumáronse á “refundación” (de novo ese palabro) do capitalismo dun xeito obsceno e flagrante.

Pero a realidade é túzara e empéñase en inmiscirse na vida dun sacándoo da cova das lecturas nas que outro mundo é posible. Leo desde hai un tempo os diarios de William L. Shirer, eses apuntamentos que o xenial xornalista norteamericano publicou en 1941, despois de deixar a Alemaña nazi na que vivira sete anos. Neles, cunha lucidez e unha perspectiva temporal fóra do común, contaba como se viu desde dentro o auxe do nazismo, a perda de liberdades e as manipulacións por parte duns dirixentes sen escrúpulos capaces, non só de enganar ao seu propio pobo, senón tamén de saltarse á toureira os pactos asinados coas nacións estranxeiras. E, aínda que non pretendo trazar, nin moito menos, un paralelismo coa saúde das actuais democracias europeas, si me resultan rechamantes algúns dos seus comentarios sobre o uso da propaganda por parte do doutor Goebbels. Fálanos o norteamericano de masas enfebrecidas ondeando bandeiriñas nos mitins do partido absortas nas palabras do Guía, roldas de prensa sen posibilidade de preguntas, distribución aos xornalistas de discursos xa gravados e editados… Entón acórdome da campaña electoral.

Ante a pasividade de todo o mundo, incluídos os propios medios, por abusos como os anteriormente citados, sobresae o 15 de maio esta masa dos que se fan chamar “indignados”. Imaxínome que detrás do nome está Indignez vous!, ese libriño de Stéphane Hessel, antigo membro da Resistencia e colaborador na elaboración da Declaración Universal dos Dereitos Humanos. O seu marabilloso panfleto vendeu hai uns meses, só en Francia, máis de 850.000 exemplares. (Un pensa, aínda que non o escoitou en medio algún, que se cadra puidera estar detrás das revoltas deses países árabes cheos de poboación francófona.) Aínda que non deixen de ser unha “masa” (con todo o que iso connota) e malia o discutible nome do movemento, “Democracia real xa”, os indignados foron a única nota fresca dunha campaña electoral na que os políticos exerceron de tales (tamén con todo o que iso connota), cun entusiasmo máis ben finxido e a mesma escasa consideración ou respecto de sempre cara á educación, entre outras cousas, do electorado. Din os analistas (non sei se os mesmos que non intuíron as revoltas árabes) que estes “indignados” son, sobre todo, votantes de esquerda descontentos. É certo que neste sector está máis presente o espírito crítico, mesmo cos seus propios dirixentes, que entre os conservadores. Pero, vista a cuestión en termos de oportunismo electoralista, non deberiamos esquecer que, hai uns meses, o portavoz do PP González Pons incitaba ás masas a un tipo de revolta similar, comparándonos trabucadamente (ou niso coincidiron os analistas) cos países árabes, e isto debería facernos reflexionar.

Volvo ao meu mundo, aínda que non podo deixar de pensar nos “indignados” como uns quixotes que (ao contrario do novelesco) viven enfermos de realidade ao tentar levar a teoría á praxe. Se cadra, como o heroe cervantino, acaben petando, non neste caso coa propia realidade, senón con esa ficción artificiosa que se instaurou na vida privada e pública, política sobre todo, e que non vai ser fácil desmontar, e moito menos dun día para outro.

20 de maio de 2011

A diplomacia segundo Assange

Por César Reis.-

Atribúese a Voltaire o dito aquel de que “cando un diplomático di ‘si’, quere dicir ‘quizais’, cando di ‘quizais’, quere dicir ‘non’ e cando di ‘non’ non é un diplomático”. Intúo que o ilustrado francés amosábase neste aforismo tan cándido e leibniziano como o personaxe do seu coñecido (e atribuído) relato. Ou polo menos, isto é o que se conclúe despois de todo o balbordo levantado polos famosos cables de Wikileaks. A estas alturas o guionista da vida de Assange –porque ninguén dubida que a vida de Assange, igual que a de Belén Esteban, só pode ser froito da mente dalgún enfebrecido guionista– ten que estar a se fregar as mans con satisfacción.

Con todo, somos moitos os que experimentamos certa decepción con todas as revelacións de Wikileaks. Se cadra porque esperabamos que, dun momento a outro, nos dixesen por fin que todas as teorías conspirativas que circulan polo mundo (o virtual e o outro) fosen totalmente certas. Xa saben, iso de que Paul McCartney está morto, Elvis vivo e a aterraxe na lúa foi filmada por Kubrick nun estudo de televisión. Pola contra finalmente, para decepción de non poucos, nada foi como esperabamos. Porque o certo é que para dicir que Estados Unidos teme aos focos yihadistas esparexidos polo mundo, que o Vaticano está formado por un conxunto de avós anacrónicos e provincians, que en Palomares hai plutonio a eito ou que, como todos os ditadores, Chávez é un linguateiro insolente e egocéntrico, para dicir todo isto, para armar tanto ruído baleiro e dar a cambio tan poucas noces non era preciso todo isto.

Aínda que, volvendo ao que apuntabamos máis arriba, podería ser máis rechamante o feito de que os papeis do Departamento de Estado –só o nome parece evocar a obra de Kafka– revelados por Wikileaks puidesen servir para demostrar que as maneiras dos diplomáticos son, se cadra, menos versallescas que nos tempos de Voltaire. Pero, en realidade, nin sequera iso. Xa no século XVI Michel de Montaigne, nun dos seus ensaios, falábanos da falta de sutileza de certos embaixadores capaces de tirarse peidos verbais actuando por conta propia en canto tiñan ocasión, cousa que non deixaba de sorprender ao humanista francés pois consideraba que, máis ben, debería ser o seu oficio “representar fielmente as cousas e de maneira total, tal e como ocorreron, para que a liberdade de ordenar, xulgar e elixir residise no señor” (Essais, XVII).

Mesmo, visto desde dentro do propio mundo da diplomacia, alguén que fora secretario-conselleiro na legación española de Praga nos anos trinta, Francisco Ayala, contaba en Recordos e esquecementos –as memorias dos seus primeiros cen anos de vida– unha anécdota que paga a pena lembrar para ver ata que punto os chismes e a falacia están á orde do día nese mundo de recepcións sobrelevadas con Ferrero Rocher.

En 1963, aos poucos meses do seu regreso a España, foi convidado polo entón ministro de Información e Turismo do Réxime –e que tamén fora diplomático outrora– Manuel Fraga Iribarne. Este quería saber as súas opinións con respecto á situación do país e a súa posible evolución en anos vindeiros. Nun intre da conversación saíu a colación o nome do filósofo Luís Recasens Siches, quen, ao seu regreso a España tras o exilio, diversos avatares levárono, dinos Ayala, “a bicar as alfombras” do Réxime. Intúe o granadino que Manuel Fraga pretendía con isto porlle un exemplo digno de imitación, cousa que a el non lle fixo especial graza. O asunto non pasou de aí, nin se volveu a falar diso cando se atoparon de novo, xa caída a ditadura. Por iso sorprendeulle a indiscreción do ex ministro na súa Memoria breve dunha vida pública, ao sinalar que Ayala “non é unha boa persoa. Impresióname ouvilo falar mal de todo o mundo, mesmo dos seus, por exemplo de Luís Recasens. Xa mo advertiron os compañeiros comúns da Secretaría das Cortes”. Como o propio Ayala aclara, eses “compañeiros comúns” tan dignos de credibilidade para Fraga non eran senón os funcionarios que durante a guerra traizoaran ao goberno oficial republicano.

En fin, cando pase toda esta febre informativa, poderemos dicir que os que entón xa serán –con permiso de Dickens– papeis póstumos do clube Wikileaks servirían para sementar do máis basto amarelamento as páxinas dalgúns dos principais e máis prestixiosos diarios mundiais –The Guardian, El País…–, mais tamén haberá que agradecerlles unha cousa. Se fose calquera de nós o que tivese dito que o Vaticano está formado por un conxunto de velliños anacrónicos e un pouco pailáns, que en Palomares hai plutonio a eito ou que Chávez é un linguateiro insolente e egocéntrico, entón acusaríannos de exercer unha demagoxia sanguenta e un maniqueismo sen límites, amáis de seren uns amantes das teorías conspirativas. Mentres que, se quen enuncia estas verdades como puños é o Departamento de Estado de Washington, se cadra a máis dun lle pode dar por reflexionar sobre esas cuestións. E iso, tendo en conta os tempos de baleiro intelectual que corren, non é pouco.

28 de xan. de 2011

A Roxa, os touros e eu

Por César Reis.-

Hei recoñecer que, de entre os oito goles da Roxa no Mundial que vén de rematar, un dos meus preferidos foi o que marcou a Alemaña Carles Puyol, o capitán do Barça. E non porque eu poida ter algún tipo de preferencia por este equipo –o cal, aínda que así fose, sería totalmente irrelevante–, senón porque, na súa celebración, Puyol soubo demostrar á concorrencia que os futbolistas, pese ao grao de illamento e concentración que require unha competición da envergadura dun Mundial, tamén están conectados coa realidade. Máis, atreveríame a dicir, que moitos dos afeccionados. Máis, mesmo, que algúns dos medios que retransmitiron con fidelidade o acontecemento. Ou senón, xa me dirán como se explica a escasa repercusión que tivo o seu xesto en homenaxe aos antitaurinos –véxase a foto que acompaña a este texto–, precisamente a véspera de que o Consello de Garantías Estatutarias avalase por maioría o texto, que irá a votación no pleno do Parlament catalán o próximo 28 de xullo, co gallo de aclarar se farán esa modificación da Lei de Protección dos Animais segundo a cal poderían chegar a prohibirse as corridas en Cataluña.

Pero se cadra foi mellor así. Á fin e ao cabo o Mundial evitounos falar de tantas cousas que unha máis tampouco importa. Se cadra foi mellor non dar demasiada repercusión ao asunto a fin de non enturbalo todo máis aínda, como adoita suceder nun país tan esaxeradamente escravo da partitocracia e da apocalipse como este. Un país no que se tende a mesturar todo a cada canto e sen motivo aparente, pois calquera tema de debate, do tipo que sexa, remata converténdose nun debate político –sempre no peor sentido da palabra– e un non pode opinar de case nada sen que veña o santón de quenda a adxudicarlle unha etiqueta ou outra, a encaixalo no compartimiento estanco que a súa limitada visión da realidade precisa para sentirse cómodo e seguro. Polo menos a Roxa deunos máis dunha lección de profesionalidade e tolerancia nese sentido, pois nela teñen cabida o antitaurino Puyol e un Vicente del Bosque admirador de Santiago Martín, 'El Viti', paradigma do toureiro que, como el mesmo, conxuga a arte do seu oficio coa sobriedade.

Con toda sinceridade, se nos deixamos guiar polo sentido común, e non polo que diten os líderes dun partido ou outro, non hai nada grave en que sigan a facerse corridas de touros en Cataluña. Outros problemas máis graves haberá. Pero tampouco en que se prohiban. Xa se fixo en Canarias desde hai case vinte anos –en concreto desde 1991– e ninguén se alporizou por elo, nin se atreveu a dicir que os habitantes das illas son menos españois do que poidan ser os “godos” –con perdón–. Se o Parlamento Catalán decide aprobar a lei na votación fixada para o 28 de xullo está no seu pleno dereito. Ou polo menos, iso é o normal en democracia.

Pola miña banda, non me considero nin a favor nin en contra dese espectáculo. En realidade resúltame bastante indiferente, se cadra porque proveño dun escuro lugar do norte onde non se rende culto á tauromaquia. A miúdo adoito resistirme ás frecuentes invitacións que recibo dalgúns amigos doutros puntos da xeografía peninsular moderada ou esaxeradamente afeccionados. Fágoo porque sospeito que me vai enfastiar un espectáculo que atopo bastante obsoleto, que vexo como cousa doutra época, coma se fora algo anacrónico, xa superado ou abolido polo paso do tempo. Se cadra porque nel enxálzase toda esa mitoloxía anticuada e mistificadora dunha masculinidade tan desfasada como calquera outra moda do pasado. E non me refiro só ás modas indumentarias. Unha mitoloxía que, con todo, continúa subxacente –aínda que afortunadamente cada vez menos– en determinados sectores da sociedade e na que se tende a enxalzar a eses heroes inverosímiis e un tanto egocéntricos, adornados dunha superioridade e un machismo anacrónico e sen dúbida ridículo aos ollos do mundo actual, baseado nos modelos do politicamente correcto e a metrosexualidade. É esa mesma mitoloxía que reivindican como valor do masculino aínda hoxe algunhas mulleres “de rompe e rasga” –endexamais cheguei a entender de todo a expresión–, mulleres que, polo xeral, adoitan ser bastante máis machistas que moitos homes. É a mesma mitoloxía que, aínda que noutro contexto pero coa mesma esencia e intensidade, atopamos enquistada en todos aqueles fanáticos das armas que pululan polos Estados Unidos, como aquel Charlton Heston absurdamente ridículo que retratou, non sen crueldade –todo hai que dicilo–, o tamén bastante egocéntrico Michael Moore naquela Bowling for Columbine, alegación cinematográfica contra a violencia onde as haxa. Calquera persoa que se teña por minimamente civilizada debería sentir a mesma incomodidade que imaxino que eu mesmo sentiría se asistise a un espectáculo cruel no que non só sofre un animal –demasiado se incide xa sobre iso–, senón que, ao mesmo tempo, un ser humano está a pór en perigo a súa vida co único fin de entreter a un público ávido de emocións. Ou se cadra non, porque os individuos adoitamos ser poliédricos e demasiado complexos como para se nos someta a un reduccionismo limitador. E non vou ser eu quen o faga.

En calquera caso, e postos a escoller entre espectáculos de masas, prefiro quedarme co fútbol, polo menos nel non hai tanta violencia –agás cando xoga Holanda unha final– e porque, como di a soada cita do adestrador italiano Arrigo Sacchi, erroneamente atribuída a Valdano, “o fútbol é a cousa máis importante das cousas menos importantes”.

14 de xul. de 2010

Dos mortos e do esquecemento

Por César Reis

Un dos episodios máis estarrecedores, e probablemente máis descoñecidos, da Segunda Guerra Mundial é o relacionado coa matanza levada a cabo no bosque de Katyn, a 20 quilómetros da cidade rusa de Smolensk, preto da actual fronteira con Bielorrusia e onde o sábado ocorreu o accidente aéreo no que finou o presidente polaco, Lech Kaczynski. Alí, pero tamén en Tver, en Jarkov…, o exército soviético executou en 1940 a case 22.000 militares polacos mediante o procedemento do tiro na caluga. A masacre fora ordenada por Stalin seguindo o consello de Lavrenti Beria, xefe da NKVD (a policía secreta precursora do futuro KGB). Este brutal exterminio tiña como fin rematar cunha intelligentsia polaca –entre os executados estaban médicos, profesores universitarios, avogados…– que puidese exercer a resistencia á sovietización dos territorios que a URSS se tiña adxudicado en virtude do ignominioso pacto Mólotov-Ribentrop de 1939 coa Alemaña de Hitler.

Os soviéticos sempre negaron a súa participación nesa burda masacre atribuíndoa á Gestapo, mesmo en 1943, cando o exército alemán tentou invadir a URSS e descubriu os enterramentos masivos en Katyn. A mentira perdurou, para sufrimento das familias dos desaparecidos, durante case medio século (xuízo de Nuremberg incluído) co beneplácito das potencias occidentais que participaran na segunda Guerra Mundial. Houbo que agardar ata 1990, para que, coa Perestroika de Mijail Gorbachov, Rusia, principal herdeira da antiga URSS, comezase a recoñecer a súa responsabilidade aquel terrible xenocidio entregando a Polonia só unha pequena parte, aínda que suficiente, de probas documentais.

A estarrecedora historia destas brutais execucións, pero tamén a da cruel incerteza das mulleres dos soldados que xamáis regresaron aos seus fogares, levouna ao cinema o octoxenario cineasta polaco Andrezj Vajda, cuxo pai era un dos desaparecidos. O filme “Katyn” foi estreado en Polonia o 17 de setembro de 2007, data na que se conmemoraba a entrada no país das forzas soviéticas en 1939.

Hai un par de semanas a cinta, que aínda non se estreara oficialmente en Rusia, agás dous ou tres proxeccións restrinxidas, emitiuse na canle Kultura seguida dunha mesa redonda con políticos, historiadores e o cineasta Nikita Mijalkov. Sen dúbida, todo un xesto positivo por parte deste país. Por outra banda, o pasado domingo, tras a morte do presidente polaco precisamente cando se dirixía a Katyn para a conmemoración daquel terrible suceso, volveu emitirse en horario de máxima audiencia. O recoñecemento e a asunción daqueles feitos parece ser xa evidente en Rusia, proxectando unha imaxe positiva dun país non sempre dado a tales xestos.

A historia é moi dura, con todo, e por desgraza, non é necesario irse tan lonxe para atopar masacres de semellante calibre. Calcúlase que só no Val dos Caídos xacen os corpos de entre trinta e trinta e cinco mil homes e mulleres mortos na Guerra Civil. Deles só ao redor de 20.000 foron identificados. Ninguén foi xulgado por tales matanzas, nin por ningún dos miles de asasinatos levados a cabo nas cunetas, nos muros dos cemiterios ou en calquera outro lugar durante a guerra e a posterior e brutal represión dos primeiros anos de posguerra.

Resulta paradoxal e bastante penoso que, agora, mentres Rusia, un país non sempre dado a veleidades democráticas, anda a preocuparse por adoptar unha imaxe de tolerancia no exterior recoñecendo a súa culpa no xenocidio de Katyn, aquí o único que se vaia a sentar no banco por remover as tumbas do franquismo sexa un xuíz cuxa labor se caracterizou precisamente pola loita a favor da Paz. Como comezaba dicindo o pasado 8 de abril o editorial de The Economist ("Judge not"): “Franco debe estar a rir na súa tumba”.

13 de abr. de 2010

...fugit (O tempo e a Memoria)

Por César Reis

Ler os diarios oficiais coma se fosen un libro de horas, como un dietario, mesmo como un caderno de bitácora. Neles, baixo ese albisque de estilo, gris e funcionarial, que tanto os singulariza, rexístrase con escrupulosa lasitude boa parte do noso fastío cotián, dos traballos e os días, o sórdido e o sublime. Ás veces por omisión. A intrahistoria da Historia debúllase, multiplicándose ad infinitum, nunha sorte de ordes, decretos, proxectos de lei… de tediosa lectura e morosa execución.

Postulo este argumento porque hai unhas semanas un asunto de afastada memoria, cuxa pista me atrevín a seguir hai anos –e mesmo a publicar un rudimentario bosquexo que explica o título deste artigo–, saltou de novo á luz. Non sei se algún de vostedes puido lelo ou escoitalo nos medios. Ignacio Buqueras, presidente da Comisión Nacional para Racionalizar os Horarios, fixo unha proposta formal ao goberno solicitando que España atrase unha hora os reloxos para así poder voltar á chamada hora UTC+0 (Universal Time Coordinated), a do meridiano de Greenwich. Tamén a das illas Feroe, as Canarias, o Nordés de Groenlandia, Irlanda, Islandia, Portugal e o Reino Unido. A razón é clara e a súa explicación baladí. Expóñoa de todos os xeitos para entretemento de lectores ávidos e desasosego de impacientes.

Europa áchase dividida en tres franxas horarias: Europa Occidental, ou UTC+0, para o territorio xa citado; Europa Central ou UTC+1, é dicir, Albania, Alemaña, Bélxica, Dinamarca, Francia, Hungría, Italia, Polonia, República Checa, Suíza…; e Europa Oriental, ou UTC+2, Bielorrusia, Bulgaria, Chipre, Estonia, Finlandia, Grecia, Lituania, Romanía, Rusia, Ucraína... Asombrosamente, o noso é o país no que máis tarde anoitece de Europa, pero tamén no que máis tarde amence. Os habitantes desta parte da pel de touro érguense á mesma hora que o resto de nacións –malia que aquí sexa aínda noite–, pero déitanse máis tarde, porque nestas terras de infinda e iluminada troula a vella saudade do crepúsculo adoita demorarse –o tempora, o mores!– máis aló do que en ningún outro lugar do vello continente.

Desto inférese algo evidente: pasamos máis tempo nos lugares de traballo, pero non producimos máis. Malia iso, somos o que os expertos adoitan chamar “unha excepción horaria”. A causa? A súa explicación debería formar parte –se non o ten feito xa–, do conxunto de reivindicacións confluíntes na denominada “Memoria Histórica”. Sen animo de enfastiar máis ao lector, a intervención de Buqueras estimúlame a expola.

Segundo parece, antes da guerra civil, aquí rexía a hora de Greenwich. Logo da contenda, e coa vitoria nacionalista, o novo goberno decidiu tomar partido no que se aveciñaba adoptando definitivamente, a partires do 16 de marzo de 1940, a hora de Berlín co fin de que “o horario nacional marche de acordo cos doutros países europeos” –imaxinar cales non é difícil–, tal como reza a Orde de 7 de marzo de 1940 –ampliar imaxe adxunta–.

Existen pobos que, como o hindú, carecen de sentido histórico. Non o noso. Non pretendo saber que é o tempo ou a memoria, pero intúo que o primeiro non é máis que unha convención social. A memoria se cadra non. O mecanismo que rexe isto non é novo e tradúcese a múltiples ordes da vida. O pasado, gústenos ou non, afaise a perseguirnos. En ocasións pode voltarse contra nós. Noutras podemos poñelo a proba, mesmo ao noso favor. Non é unha decisión sinxela. Tampouco banal. Pero nada, ou case nada, na vida o é. Non pretendo dogmatizar, ensaiar unha conclusión, persuadir ao paciente lector. A complexidade que supón facelo sobrepasaría con vizosa fartura os límites desta humilde nota. Simplemente o meu desexo é expor. Iso si, comprenderán que lles pase a pelota. As conclusións poden estraelas perfectamente vostedes. Se así o desexan.


cesar.reis.alveiros@gmail.com

12 de feb. de 2010

Joey

Por César Reis

Parafraseando con libérrima impudicia ao poeta Gil de Biedma, atrévome a dicir que de todas as historias das miñas bandas de rock preferidas, sen dúbida a máis triste é a dos Ramones, porque remata mal.

Si para esnaquizar as vidas posibles dos Beatles no moroso “Anthology” foi necesaria a friorenta de case dez horas, Jim Fields e Michael Gramaglia apenas empregaron 108 minutos en ilustrar con non menos paixón a historia dos Ramones en “End of the Century” (2003). No fondo nada estraño, proporcional á duración dos temas de ambalas dúas bandas.

A música perpetrada polo grupo de Queens resulta, de pura sinxeleza, sumamente inxenua –estriba niso a propia simplicidade do rock’n’roll en tanto que manifestación xenuína da música popular moderna–, chea de cantigas vivaces, pletóricas, sinceras... Sen dúbida propenden ao oínte a unha ledicia incondicional, a un vitalismo dunha candidez ilimitada e avasaladora. Con todo, o documental “End of the Century” amosa o mesmo rosario de sufrimentos, o mesmo catálogo de culpas, a mesma ilimitada conxunción de pecados que calquera outra historia similar onde as haxa. Resulta estraño pensar que aqueles que foron capaces de transmitir tanta ledicia sincera non tivesen a capacidade de gozala. En calquera caso, de entre os sufridos representantes, de entre a turbia e ambigua depravación de Dee Dee, o pasado pendencieiro de Johnny ou o desvío cara ás marxes da tolemia dos sucesivos baterías, emerxe con luz propia a figura do vocalista Joey.

Si –Monterroso dixit– os vates han ser máis ben baixiños, os seus dous metros de estatura, a súa indubidable fealdade física ou un diagnóstico precoz de trastorno obsesivo-compulsivo non foron argumentos suficientes para apartalo de converterse, sen apenas el mesmo pretendelo, nun auténtico poeta do rock. De ter a súa orixe nalgunha rancia proxenie europea ou de estar a conta corrente da súa familia felizmente saneada ou dotada de maiores atributos pecunarios, o mundo circundante teríao considerado alguén dunha xenialidade excéntrica e pouco común. Sendo como foi, non lle quedou outro remedio que vivir coa conciencia e o estigma do “raro”, do alieníxena, do desposuído oriúndo dos mesmos marxes da marxinalidade. O inferno, Sartre xa nos advertiu, son os outros. Nun mundo de modais rufianescos como o do rock e os seus arredores, só alguén igualmente egrexio, aínda que desequilibrado, como Phil Spector, dotado dun xenio tan voraz como o seu, sería capaz de albiscar algo sublime máis aló de onde os outros só percibían o grotesco da súa apostura, o irregular da súa desproporción.

O epílogo a “End of the Century” deixa, así, un sabor agridoce ao espectador. Todos, agás Joey falecido pouco antes de cancro linfático, recollen en 2002 o primeiro recoñecemento firme que lles outorga a industria do rock. Dee Dee morrería pouco despois de rematar o documental. O guitarrista Johnny, con quen Joey non se falaba desde facía anos a pesar de seguir compartindo escenario, confesa non asistir ao cantante nos seus derradeiros intres de sufrimento. Aínda que non menciona a súa propia saúde, alega non concibir un fariseísmo que en absoluto desexaba para si mesmo –un ano despois íao levar un tumor de próstata.

“Too tough to die”, demasiado duros para morrer, rezaba en 1984 un dos temas do álbum homónimo. Tanta ledicia non era posible. Os deuses conxuráronse contra eles, quen sabe en base a que absurdo xeito de manter o equilibrio universal.




cesar.reis.alveiros@gmail.com

19 de xan. de 2010

Como rematar co Facebook dunha vez por todas

Por César Reis

Xa está. Tiña que dicilo, pero por favor que ninguén se alporice agora nin se sinta magoado por ilo. Non me move unha especial xenreira ás chamadas redes sociais. Iso é o que penso. O que ocorre é que teño un grave problema de sincronización coas modas. Déixenme que me aclare. Pero o mellor é que comece polo principio.

A cousa iniciouse hai uns meses. Até entón sucedíame o mesmo que lle ocorre a case todo o mundo, xa saben, abría o correo electrónico e atopábame sepultado baixo aluvións de mensaxes dos meus amigos: reenvíos de powerpoints con chistes ou proclamas cheas de boas vibracións, adobiadas de música chill out, aínda que elaboradas con dubidoso gusto estético; ligazóns a noticias ou vídeos cuxa actualidade esixía unha urxencia tal que, se non se abrían no acto, xa non facían a menor graza a ninguén; unha selección dos vellos e entrañables contos de toda a vida (sobre todo os máis ordinarios e bestas); parvas cadeas que esixían a súa continuación de contado se un non desexaba ser vítima dalgún tipo de maldición de dimensións, cando menos, bíblicas (unha versión moito máis cutre xa se coñecía outrora para o correo ordinario e os mesmos que entón nunca lle deran credibilidade eran os que máis teimaban agora en que se reenviasen) e…, en fin, de cando en vez, se a cousa se terciaba, algunha que outra carta de vellos amigos na que narraban moitas das súas vicisitudes consuetudinarias.

Ante este alude eu adoitaba facer o mesmo que todo o mundo (si, si, non me sinalen co dedo nin miren para outro lado): borraba directamente sen abrilos a inmensa maioría destas mensaxes, reenviaba algunha delas escolléndoa ao chou e contestaba outras con frases o suficientemente neutras (“boíííííísimos, nacho”, “a bomba, meu, a bomba”, “ha, ha, branco e en botella”…), pero que servisen para amosar que, non só os lera, senón que devecía por eles e que os consideraba o summum da orixinalidade e do humor máis vangardista.

O caso é que, como dicía dous parágrafos máis arriba, chegou un día no que, sen aviso previo, deixei de recibir estes mails. De feito hei confesar que, en realidade a esas alturas, xa o miraba con tan pouca asiduidade que non podería xurar que a cousa fose de golpe ou que se producise dun xeito gradual. Nun comezo pensei que se trataría dalgún erro do meu servidor de Internet, pero logo de comprobar que nin a conexión, nin o programa de correo fallaban, comecei a inquietarme. Desesperado collín algunha das mensaxes con parvadas que aínda, afortunadamente, non borrara e reenvieina, primeiro dun xeito totalmente aleatorio, logo a toda a miña lista de direccións. A resposta foi cero, o baleiro. Nada. Nin ese mesmo día (o que viña sendo o máis habitual), nin varias semanas despois obtiven resposta.

A cousa é que por aquel entón andaba eu dándolle voltas á idea de facerme un blogue, por iso de estar na onda e repartir polo mundo gratuitamente as miñas importantes e enxeñosas opinións sobre os temas máis diversos da abondosa actualidade política, económica ou agropecuaria. De xeito tal que un día, falando cun amigo, comenteillo. A súa resposta deixoume bastante perplexo, “para que?”, díxome. “Que sei eu”, respondín non sen certo rubor, “para compartir cos amigos as miñas inquietudes, ou así”. “Os blogues”, aseverou el con firmeza, “sonche xa un xénero defunto e o mesmo ocorre”, continuou sen compaixón, “co correo electrónico, o que tes que facer, meu, é virte para o Facebook, que é onde agora andamos todos”. A xulgar pola súa cara de estupefacción, primeiro, e pola gargallada brutal que me plantou nos fociños, despois, hei de supor que a miña resposta sorprendeuno máis do que eu agardaba: “Face… eeeeeeeehhhhhhhh?”.

Recoñezo que son lento. Sempre o fun. A miudo chego tarde a todas partes e, o que é aínda peor, a todas as modas. Cando todos ían ás discotecas cos pelos de cores e de punta e os vaqueiros rotos, eu aínda levaba os meus pantalóns de campá, a camisa con volantes, un fermoso tupé e aquel movemento de cadeiras ao Tony Manero. Tardei varios anos en comprender as gargalladas daqueles pipiolos.

En fin, o meu amigo doeuse de min e permitiume entrar cos seus contrasinais durante un tempo na súa conta de Facebook, así que, de cando en vez, fágoo. Fágoo, pero non interveño, síntome como un voyeur ou, mellor, como un flâneur ou, mellor aínda, como un demiurgo que repara marabillado en como se comportan as súas criaturas cando non son conscientes da súa presenza. O invento non está mal, hei recoñecelo, aúna moitas das calidades do correo electrónico, dos blogues, dos álbumes de fotos on-line… Ollo para os vídeos que poñen uns e outros, leo os seus breves aínda que sisudos monólogos dunha ou dúas liñas, esculco as súas fotos, as súas listas de amigos e si, efectivamente, comprobo que alí tamén están todos os meus, mesmo aqueles que xa non se falaban entre si se teñen incorporado agora ás listas os uns dos outros. Ao ver todo isto, todo ese mundo paralelo, toda esta fervenza, coido que, efectivamente, Facebook corrobora aquela vella teoría de que, entre dúas persoas calquera do mundo, median, como máximo, seis graos de separación. Con todo, a pesares de que o meu amigo me autorizou a facelo no seu nome, cuidome moito, como xa dixen, de intervir. Penso que se o fixese, se cadra podería cambiar o rumbo natural das cousas, o destiño de toda a humanidade, se cadra podería desencadear un efecto bolboreta tal que se producise unha reacción en cadea de proporcións, cando menos, bíblicas que nos arrastrase a todos quen sabe onde. Onde? Mmmh, penso que, talvez, a resposta á miña pregunta poda agardar implícita nela mesma. Miro e non me decido, porque sei que, cando o faga, cando interveña, xa non haberá ninguén para contestar. Os meus amigos, todos, teranse xa mudado ao seguinte invento da Rede ao que eu chegarei, como sempre, tarde.

cesar.reis.alveiros@gmail.com

27 de out. de 2009

O xefe de todo isto

Por César Reis

A finais de xullo a Fiscal Xeral de Venezuela, Luisa Ortega Díaz, presentou un Proxecto de Lei Especial de Delitos Mediáticos que foi recibido con aplausos polos membros do Parlamento. Esta lei “revolucionaria” (que vai “demoler”, en palabras do seu presidente, “as vellas estruturas do Estado burgués”) buscaría sancionar, con penas que oscilarían entre os seis meses e os catro anos de cárcere, a aqueles medios (audiovisuais, impresos ou dixitais) que coas súas informacións poidan facer que se cambalee a “estabilidade do estado”, a “paz social” ou a “saúde mental e a moral pública”. A consecuencia máis inmediata disto é que calquera é susceptible de ser penado, desde os directivos das empresas de comunicación, até os xornalistas, artistas ou cidadáns correntes que se expresen a través de calquera medio.

Só hai unha cousa que, coido eu, deberiamos agradecer ao presidente venezolano por tratar de levar adiante este proxecto e iso é, paradoxalmente, a transparencia e a sinceridade coa que o fai, é dicir, a transparencia coa cal pode sacarse da manga unha lei claramente censora que non pretende senón cernar toda postura crítica, pór unha mordaza aos medios para que retransmitan a realidade como a el lle pete.

Se cadra Hugo Chávez (xefe, polo que se ve, de todo aquilo) debería darse unha volta por estes pagos e ver como nolas gastamos aquí. O fin pode ser o mesmo, pero os medios empregados para logralo son, cando menos, moito máis sutís, máis finos se se quere, máis do noso tempo en todo caso.

Aquí o que se está a levar desde non hai moito son esas roldas de prensa e esas declaracións institucionais sen preguntas ou aquela outra
práctica, cada vez máis común, de distribución directa ás televisións de textos e imaxes coidadosamente estudadas e montadas sobre actos, mitins e todo tipo de eventos que se teñan organizado. Os gabinetes de información de partidos, institucións e, mesmo, grandes corporacións empresariais encárganse de todo iso utilizando os medios como un mero intermediario totalmente acrítico.

Non nego que boa parte da culpa se ache nos propios mass-media, precisamente por esa cómoda postura acrítica que, no fondo, non protexe ao desprevido espectador quen, no seu desamparo, está obrigado a dixerir enormes cantidades de información sen seleccionar, sen que ninguén o advirta da flagrante manipulación de que anda a ser obxecto ao ofrecérselle na mesma bandexa de prata esa sobresaturación inasimilable na que se amosan confundidas e, o que é peor, equiparadas a información real coa máis simple e basta propaganda.

Pode parecer esaxerado ou, mesmo, demagóxico, pero por algo será que unha institución tan seria e fóra de toda sospeita, como a francesa Reporters sans frontières (que, nos últimos tempos, sitúa sempre a Venezuela por riba do número cen na súa clasificación anual da liberdade de prensa por países), tampouco nos deixa nun lugar moitísimo mellor na súa lista de 2008: só a metade de camiño do país de Hugo Chávez, é dicir, no posto 39, moi por debaixo de Bélxica (7), Austria (17) ou Alemaña (20).

Convén precisar que outros, como Rusia, teñen peor clasificación (141) o que non é de estrañar tendo en conta que, desde a caída da Unión Soviética, morreron máis de douscentos xornalistas, como a recentemente desaparecida Anna Politkovskaïa, do bisemanal Novaïa Gazeta. Aínda que o proceso contra os seus supostos asasinos acaba de comezar (5 de agostode 2009
), a impunidade continúa sendo a regra nun país onde, por desgraza, moitos andan a preguntarse "quen será o seguinte?".

Aínda que aquí non sexa tan doado como en Rusia ou Venezuela saber quen é o xefe de todo isto, cómpre salientar feitos como esa decisión tomada este verán pola Audiencia Nacional de arquivar o caso José Couso. Desde logo non é moi boa noticia para a liberdade de prensa, pois, como sinalaron varias asociacións de periodistas, ao deixar impune esa morte, réstase valor ás declaracións dos correspondentes que foron testemuñas daqueles feitos.

A liberdade de prensa é algo moi fráxil que todos deberiamos coidar. Senón, quen sabe se, neste como noutros asuntos, todos nós, como ocorre na película de Lars von Trier que dá título a este artigo, non chegaremos a ser máis que partícipes e, peor aínda, cómplices dunha farsa que, ante os nosos fociños, está a ter lugar.

Imaxe: MXM


cesar.reis.alveiros@gmail.com

7 de ago. de 2009

Residuos

Por César Reis

Hei de recoñecer que o título deste artigo talvez non sexa en grao sumo atractivo para un día como este de resaca electoral, pero a única alternativa que se me ocorría (“merda”) segue sen parecerme moito mellor. Pensei porlle “caca”, pero xa a palabriña ma levantou o bo de Juan José Millás nun texto de temática similar. Porque, créano ou non, este foi o tema estrela nesta tempada.


Non pensen que vou falar da devandita campaña europea, que tivo o seu de merda (pois os candidatos dos dous partidos maioritarios non pararon de tirarlla un ao outro), así como de sobredose apocalíptica, recurso que, desgraciadamente, cada vez vén sendo máis habitual nos círculos políticos, nos eventos electorais e nos foros de opinión. Pero non, en realidade do que vou falar é dunha noticia lida días atrás na prensa.

Resulta que Jean-Jacques Dordain, director da Axencia Espacial Europea, e Cristina Garmendia, ministra de Ciencia e Innovación inauguraron recentemente na Universidade Autónoma de Barcelona, unha planta piloto chamada Melissa, en realidade siglas (en inglés) de Sistema Alternativo de Soporte Microbiolóxico. Esta planta, de tan belo nome, ten como fin emular as condicións vitais dunha nave espacial e, ao mesmo tempo, recrear un ecosistema artificial capaz de xerar o osíxeno, a auga e os alimentos vexetais (é dicir, a vida) a partir da reciclaxe dos residuos orgánicos, os ouriños, as feces e o CO2 producidos pola propia tripulación da nave, o que permitiría afrontar viaxes espaciais moi longos. Poden imaxinalo? Cada vez máis os acontecementos e avances tecnolóxicos fannos sentir que estamos a vivir naquel futuro evocado nas fantasías da nosa infancia. Pero o importante da noticia non é iso, senón o anterior, é dicir, que este ecosistema artificial que imita á Natureza xeraría a vida a partir da merda. Si, si, leron ben. A conclusión que un obtén disto, se puidemos entender correctamente esta información, é que a vida xorde realmente da merda e que, ao final, todo volverá a ela completando deste xeito o ciclo biolóxico.

Os catro ciclos que compoñen Melissa, formados por catro biorreactores, non serven máis que para explicar de forma sinxela este proceso. Primeiro os residuos orgánicos descomponse en formas elementais (CO2, amoníaco ou acedos grasos volátiles), para despois transformar o amoníaco en nitrato, que será utilizado como alimento para as plantas. Neste último paso, as algas dunha lagoa artificial, así como outros vexetais, recollen o CO2 e convérteno en osíxeno, limpan a auga de nitratos e poden servir, ao tempo, como saudable alimento para a tripulación da nave espacial onde todo isto tería lugar.

Ou sexa, iso de que a vida xurdiu na auga xa non é así? Se alguén non é capaz de aclararmo, o que eu entendo é que, en realidade, xurdiu da merda, e que esta é a nosa única patria á fin e ao cabo (imaxínanse dicir isto hai catro décadas?), porque todos voltaremos a ela algún día.

Así que cando alguén di: “esta vida é unha merda” está a dicir unha auténtica perogrullada, pois esa frase non fai máis que constatar algo cuxa evidencia cae por si soa. O mesmo sucede cando alguén nos manda á merda. O carácter aparentemente ofensivo da máxima dilúese deseguida ante algo que non é senón lei de vida.

Sexa como for e falando máis en serio, o ser humano é o único animal capaz de xerar tanto residuo como para facer perigar o planeta. E se non, como se explica que os residuos atopados no Atlántico a semana pasada, así como tampouco a xigantesca mancha de aceite, non pertencesen ao Airbus sinistrado en metade do oceáno para maior desesperación das familias dos pasaxeiros neses días de anguria.


En fin, teñan votado ou non, teñan gañado os seus ou non, sexan felices porque é o único que nos queda.

cesar.reis.alveiros@gmail.com

8 de xuño de 2009

Fútbol, arte e cintas de vídeo

Por César Reis
Non podo deixar de amosar a miña solidariedade con Julián Reyes, ese directivo de Televisión Española que foi destituído logo da retransmisión da final da Copa do Rei. Non só pola similitude, grosso modo, entre os nosos apelidos, senón tamén porque o seu cometido tiña algo de misión suicida. Se cando este acontecemento deportivo se chamaba Copa do Xeneralísimo tiña vetada a arbitraxe da súa Final aquel árbitro de Primeira División de apelido Franco, para evitar calquera desinhibición desaforada desde a bancada, alguén tiña que caer na conta de que algo similar (neste caso o apupo ao himno de España) era previsible nunha final protagonizada polas inchadas do F. C. Barcelona e do Athletic de Bilbao. Ou non. Pero a estas alturas xa todos sabemos que, como a area dos anfiteatros romanos, o campo de fútbol adoita converterse nese espazo de desafogo onde todo individualismo se inhibe a favor da masa.

Tento porme na pel dese directivo de Deportes e non é doado. Ante si tiña unha difícil disxuntiva. Imaxínoo a noite anterior, insomne, asaltado por cuestións deste tipo: “Que facer: a) retransmitir todo tal como se presente -co cal corro o risco de que me poñan de pés na rúa- ou b) “maquillar” a realidade con algún que outro artificio televisivo -o cal tampouco me librará de exporme ao mesmo-?”. A vida é unha constante toma de decisións, non sempre acertadas. Ceros e uns, como nos computadores. Mesmo se te chamas, poñamos por caso, Ernesto Guevara de la Serna e es arxentino tes dúas opcións: vender camisetas coa túa efixie e fraseciñas enxeñosas, ou facer a Revolución Permanente. Nada che vai garantir que unha delas poda outorgarche máis inmortalidade que a outra. Pero volvendo ao tema, coido que eu, de estar na pel do meu homónimo de apelido, tería optado pola opción a) xa citada e que fose o que Deus quixer. Á fin e ao cabo a función dos mass media debería ser a información e o resto, gaitas. Pero aqueles que ousan falar de censura nun caso como este non caen na conta de que, probablemente, este home chegou á segunda opción por razóns non menos sólidas das que a min me levarían á primeira e que expoño brevemente a continuación.

A televisión é, cada vez, máis un xénero de ficción. Xa saben: falsos directos con cinco minutos de retardo, tempos e preguntas pactados nas entrevistas, series e programas que se copian, plaxian ou parodian uns aos outros creando unha espiral de autorreferencias difícil de deslindar, mesmo para os máis avezados. Hernán Casciari queixábase non hai moito no seu blog de que, en España, até os reality teñen guionista e están protagonizados por actores, en lugar de por xente anónima, que len as súas confesións nun teleprompter. Por iso, este directivo agora destituído debeu de pensar, nun afán de barroquismo artístico, que, en troques de limitarse a amosar as cousas tal como ían ser, sería mellor crear (pois medios técnicos non faltan hoxe día) unha pequena “peza” artística, que non unha realidade paralela, aínda que, iso si, máis amable que esta, embelecida, pura cornucopia vaia, co loable fin de entreter a un público que, como adoita ocorrer, asiste, entre o sopor e a indiferencia, a todos eses momentos himnicos cargados de oficialidade.

En fin, a vida, xa o dixemos, é unha toma de decisións. Talvez nun caso como este a destitución sexa excesiva (outras fontes dinme que foi el mesmo quen entregou a súa “placa”, como os polis das pelis) para alguén que só quixo facer unha videocreación de carácter conceptual, é dicir, unha das formas de arte máis sofisticadas do século XXI. Pero xa Platón advertiu que había que botar aos artistas da caverna. Pola miña banda, penso, cada vez máis, que é o fútbol o que debería ser elevado á categoría de arte por riba da de acontecemento deportivo (así talvez conseguiríase que botasen os partidos de madrugada e as películas subtituladas fosen “relegadas” ao prime time). E se non que llo pregunten a Touré, autor do primeiro gol do Barça, que explicaba a idiosincrasia deste deporte mellor que todas as sesudas (aínda que axeitadas, por certo) estratexias de Guardiola: “Xutei porque a miña dona sempre me di que debo xutar máis”. Iso si é arte e o resto, gaitas.

cesar.reis.alveiros@gmail.com

16 de maio de 2009

A voltas co tío Carlos

Por César Reis
Un día como o de hoxe, primeiro de maio, resulta o máis apropiado para traer a colación este asunto.

Non sei se alguén se lembra a estas alturas, pero hai uns meses, a conta da refundación do capitalismo, preguntabámonos por que a ninguén se lle ocorreu, no seu día, refundar o marxismo que, como ideoloxía, gústenos ou non, resulta polo menos un pouco máis atractiva. Sen dúbida non fomos os únicos en expor semellante cuestión. Mesmo hai quen pasou da mera especulación aos feitos consumados. Velaí dous exemplos para quen queira lelos. 

O primeiro deles tivo lugar, precisamente, na cidade na que está enterrado Marx, Londres. Ocorreu durante unha fin de semana de mediados de marzo. Do venres 13 ao domingo 15, xuntáronse alí, na Birkbeck University, os máis prestixiosos nomes da filosofía política radical mundial. O fin de tal reunión non era outro que reflexionar, como non podía ser doutro xeito, arredor da idea dun novo marxismo. Entre os conferenciantes estaban Alain Badiou, Toni Negri, Michael Hardt, Jacques Rancière ou o esloveno Slavoj Zizek, presentado polo Financial Times case como unha “verdadeira rock star marxista”, en palabras de Aude Lancelin en Le nouvel Observateur. Dúas condicións imprescindibles determinaban a presenza de todos eles: estar disposto a contemplar positivamente unha renovación da hipótese comunista hoxe e non ser portavoz de ningunha formación política. O obxectivo común non impediu, segundo se puido ler na prensa deses días, a disparidade, e aínda confrontación, de opinións. As conclusións non foron, en calquera caso, demasiado triunfalistas. 

O segundo caso tivo lugar en China, onde se anda a xestar, polo Centro de Arte Dramático Xangai, unha adaptación ao xénero musical de O Capital de Karl Marx e que agardan presentar en público o ano próximo. O fío argumental sería a historia dun grupo de oficinistas explotados que, a golpe de números musicais, cantase contra o capitalismo, a desigual repartición de riquezas e as penurias da clase obreira. Todo isto, que non é coña, contará, ademais, co asesoramento do profesor de Economía Zhang Jun, da Universidade de Fudan, o que lle concede ao asunto esa pátina intelectual necesaria que, con todo, non lle impedirá chegar ao grande público. Segundo declarou aos medios Yang Shaolin, director do citado Centro, a obra achegarase máis a un espectáculo comercial tipo Broadway ou Las Vegas que á típica produción da Revolución Cultural. 

En fin, aínda que é probable que a crise actual sexa o detonante de reunións como a primeira, non debemos caer facilmente na autocompracencia de pensar que o mundo ten fame de intelectualidade. O segundo caso citado demóstranos que as vellas certidumes (incluído o marxismo) están condenadas hoxe en día a soportar esa visión frívola, distanciada e posmoderna. Probablemente tampouco haxa nada de malo niso. Pode ser visto como un moderno signo de madurez. Ou non. O único certo é que semella unha necesidade o feito de que todo se pase pola túrmix do espectáculo, o refrito, a recreación, o plaxio, a parodia, o comercial… Mesmo en época de crise, o mercado continúa presentándose hoxe como a única referencia do real. Resignémonos, é o tempo que nos tocou. 

Hai en relato de Woody Allen incluído en Pura anarquía no que un aproveitado produtor de musicais planea un espectáculo inspirado na Viena de finais do XIX e principios do XX, protagonizado por Gustav Klimt, Egon Schiele, Stefan Zweig e Oskar Kokoschka, entre outros. O que alí é sen dúbida unha parodia cobrou, en Pequín, tinguiduras de absurda e surrealista realidade. Non sei se un dos temas incluídos nese musical será “A Internacional”, himno que, ideoloxías aparte, é, xunto con “A Marsellesa”, case o único que provoca unha emoción e vibración interior sen comparanza con ningún outro. Só me pregunto, de ser así, que pensarían hoxe diso o poeta Eugène Pottier ou o obreiro de orixe belga Pierre Degeyter, autores, respectivamente, da súa letra e a súa música.

Imaxe: MXM

cesar.reis.alveiros@gmail.com

Aquí lles deixo, para o seu goce, a versión de "A Internacional" que sae na fermosa película Reds, de Warren Beaty.

1 de maio de 2009

Apocalipse en Pailanistán


Por César Reis

O primeiro, aclarar para que ninguén se sinta ofendido. O termo Pailanistán foi acuñado polo ínclito escritor Xavier Alcalá para referirse a aquelas actitudes que fan da nosa unha terra aínda salvaxe, mestura dun enxebrismo e un exotismo ancorados nun tempo pasado, pero, non por iso, mellor.

Tamén quixese deixar claro que non era a miña intención, nin moito menos, entrar a saco a comentar a campaña electoral galega. Para os que temos clara a nosa intención de voto todo o relacionado con este tipo de eventos ten algo de circo mediático e político que un mira máis coa curiosidade propia do entomólogo que coa necesidade informativa do elector dubidoso ou desorientado.

En fin, feitas estas dúas aclaracións previas, talvez sexa preciso unha terceira. A que se refire á outra palabra que sustenta o título deste artigo. Semella ser un costume habitual aínda nos tempos que corren porse o disfrace de apocalíptico entre os que cultivan a opinión nos medios de masas (e de minorías). Ese xesto de predicador, de gardián da moral imperante ou ben, de francotirador irredento, irredutible e incansable fai, con todo, que enseguida se lle vexa o plumeiro de Xúpiter Tronante a este tipo de individuos. Non confundan. Non censuro esta postura vital. Podo, mesmo, chegar a entendela. Tamén é a que practican moitos dos lectores de medios como este amparándose no anonimato. Pero, aínda que entenda a súa actitude (coincida ou non coas súas opinións), non adoito compartila. Corre polas miñas veas un sangue demasiado galego como para non ver posible unha terceira vía, unha vía que se atopa máis cómoda na metade da escaleira, na mirada distanciada e irónica, nese mergullarse nas cousas sen acabar de crelas demasiado grazas á socarronería e, por suposto, á retranca.

O caso é que, metidos en fariñas electorais, de súpeto as actitudes apocalípticas atopan un estupendo caldo de cultivo non só entre estes sectores aludidos, senón tamén entre a clase política. Precisamente con esa intención entomolóxica xa aludida de inventarialas (por pura diversión, non crean), ando a seguir a campaña cando, aos poucos días de comezar, danme boa parte do traballo feito. Esperaba facilidade, pero non tanta.

Nun recente telexornal escoitei a palabra “cacique”. Ao comezo pensei que me tiña confundido de canle e que se trataba dalgún documental sobre a América precolombina, pero non señor, falaban de Galicia. Ao recuperarme do asombro, o primeiro que pensei foi que algúns políticos teñen no seu gardarroupa determinados repertorios léxicos e, dependendo onde vaian, collen un ou outro como quen saca o chubasqueiro, nena! E así, o mesmo que esta peza, como vir a Galicia sen traerse a palabra "cacique"? Talvez, pensei, alguén está a sufrir unha lene confusión coa orde natural dos paus nos números romanos e confundiu a Galicia do XXI coa do XIX. Como aquí non temos tribos de indios (malia o dito máis arriba certa tendencia apocalíptica que bole no meu interior faime dubidar desta afirmación tallante, polo menos no que se refire a algunha das acepcións da palabra “indio”), coido que a segunda acepción do vocábulo “cacique” sería a que se estilaría aquí, é dicir: “Persoa que, amparándose nunha situación social, profesional, etc., de privilexio, exerce ou controla ou poder político para concederlles favores ós seus protexidos ou a quen sométese á súa autoridade e actuar por vinganza contra quen non ou fai” (diccionario da RAG dixit).

Cabería pensar, e iso non nos alonxa da realidade, que a Galicia de hoxe é un país moderno, afastado deses vellos estereotipos decimonónicos. Un país onde todo tende a seguir os trámites e canles legais que impedirían eses comportamentos doutro tempo amparados no amiguismo e demais prácticas. Quizáis xa non haxa caciques ou, talvez, suceda con eles o mesmo que coas meigas. Non sei, o meu humilde coñecemento dos insondabeis misterios do mundo non chega a tanto, pero si podo dicir que o que vexo ao meu arredor confírmame que, se non hai caciques, si pervive, por desgraza, unha mentalidade que tende a favorecer o seu cultivo, unha mentalidade, máis arraigada do que sería convinte, que cre aínda demasiado na presenza e necesidade de padriños, de prebendas, de gratificacións baixo corda e que nos converte, máis que nunca, nun exótico e nada desexable Pailanistán.

Non os entreteño máis, pero déixenme pechar con outro exemplo (diferente) de todo isto que ando a dicir. Unha semana antes de comezar as eleccións galegas, celebrouse unha manifestación en Compostela en nome dunha, ao meu xuízo mal chamada, “Galicia Bilingüe”. Non comulgo con esa asociación nin tampouco, por suposto, cos violentos da contramanifestación dese día. Ambos son exemplos de algo, moito máis basto, esaxerado e apocalíptico que a simple alusión ao caciquismo, desa conversión do noso país en Pailanistán.

cesar.reis.alveiros@gmail.com

18 de feb. de 2009

Coldplay ou as afinidades desafinadas (vol. II)

Por César Reis

(Vén do mes anterior)

Na primeira parte deste artigo o autor analizaba o caso da acusación de plaxio por parte do guitarrista Joe Satriani para o grupo británico Coldplay en clave posmoderna, aludindo ao fenómeno da intertextualidade para, a seguir mostrar algúns exemplos do ámbito da música popular. Agora, continúa a exemplificación para, ao fin, establecer algunhas conclusións.

Outra cousa son as citas e “chiscadelas” máis ou menos cómplices. Velaquí algunhas: George Harrison dificilmente podería negar que a frase que inicia o seu “Something” (“Something in the way she moves”) débella ao tema que dá nome ao primeiro Lp do seu amigo James Taylor. Ou Maná que o título do seu disco “Dónde jugarán los niños” (que Molotov transformou ironicamente en “Dónde jugarán las niñas”) tomárono dunha das cancións máis coñecidas de Cat Stevens; os Housemartins en “Five get over excited” tamén “citan” o “All you need is love” (aínda que substituíndo o empalagoso “Love, love, love” polo divertido “Fun, fun, fun); Os Beatles, nese mesmo tema, homenaxearon explícitamente “A Marsellesa”. Outro fermoso himno, “A Internacional”, foi “incorporado” a algunha composición por xente tan dispar como Os Resentidos, Aute ou Kortatu. Algo similar ao que fixeron The Clash en “Wrong'm'boyo” co “Stagger Le” de Lloyd Price; Glutamato ye-yé, en “Sabes bien”, co “Speedy González” de Pat Boone; Siniestro Total en “Tumbado a la bartola” co “Sunny Afternoon”, de The Kinks, e en “Yo dije yeah” co “What'd I say?”, de Ray Charles; os Cool Jerks, en “Suck in to me”, co “Green Onions” de Booker T. Jones & the Memphis Group ou Carlos Santana en “Love your life” co terceiro movemento (Poco allegretto) da terceira sinfonía de Brahms en fa maior, opus 90, que xa no seu día “versionaran” Jane Birkin e Serge Gainsbourg naquel “Baby alone in Babilone”. Nestes dous últimos casos limítanse a poñer letra ao tema orixinal sen pagar (probablemente) nin un peso en dereitos de autor.

Onde a reflexión achégase ao desvarío
Aínda que tamén hai “parentescos” deste tipo moito máis “paranoicos” (en realidade tal vez sexa paranoico é o que se dedica a buscalos e revelalos). Pensen de novo no “All you need is love”, cuxa letra e acordes (aínda que noutra orde) sustentaron, cunha melodía nova, a tonadiña dun programa televisivo de título homónimo. Tamén o “Mari, ponte quieta” de Os Resentidos e o “Proud Mary” da Creedence parécense. Ou o “Himno de prostitutas” e o “Siempre libre”, de Loquillo e os Trogloditas, teñen algo que ver con “Stay Free”, de The Clash” (o propio Sabino fala disto en Corre, Rocker). Pero, acaso só a min lémbrame o jingle do anuncio dunha coñecida cadea de supermercados alemá, o “Our house” dos Madness? Ou os primeiros compases de “Sólo tú” de Mocedades ao “I can't help falling in love” de Elvis Presley?

Vale, vale, tal vez estea un comezando a desvariar máis do que conven. Ao fin e ao cabo, cantos centos de rocanroles e blueses son realmente parecidos entre si sen que ninguén poña o grito no ceo? O “Boys” de Dixon & Farell, que cantaron tamén os Beatles, e o “What'd I say?” de Ray Charles poden ser un bo exemplo entre miles. Xa que logo, demostrando unha vez máis esta versatilidade do pop e tirándolle ferro ao asunto, o citado tema de Coldplay, co que iniciabamos este artigo, foi remezclado en Internet con composicións de The Killers, New York Dolls, Jay-Z ou KanyeWest sen que a inesperada fusión sorprenda demasiado. Algo similar podería facerse con infinitos temas, pois as novas tecnoloxías (programas como Autotune, Protools, Logic...) dan para isto e moito máis.

Non puiden saber se Satriani ao final terá abordado a Coldplay na festa de entrega dos Grammy do pasado fin de semana, pois a prensa só parece preocupada de informar sobre os modelitos que se luciron uns e outras (pero non era unha festa dedicada á música??). En calquera caso todas estas “afinidades” comentadas, se algunha vez le este artigo, non sei se diminuirán ou aumentarán a nosa paranoia, perdón, perspicacia.

Conclusión
Nihil novum sub sole. Hai moitos máis exemplos (non só, por suposto, no ámbito da música popular moderna), pero sería demasiado aburrido e proceloso aludir a todos eles. Teñan en conta que isto non é máis que un signo, como tantos, da posmodernidade que nos circunda. Pensen no caso da literatura ou, máis significativamente, no cine. A “homenaxe” en esceas concretas é unha constante na produción de Tarantino, pero tamén vese en moitos outros directores. No que a “revisións” refírese, simplemente boten unha ollada ás estreas que nos depararán os anos vindeiros: Doce do patíbulo, Robocop, Os inmortais, Piraña, Pesadelo en Elm Street, Conan o Bárbaro, Os sete samurais, A fuga de Logan, Trinta e nove chanzos, Furia de titáns, Os paxaros... Sóanlles?

Pero quizais o caso máis extremo en ambas artes, no que a “versión” ou “revisión” se refíre sería o da fotocopia paranoica. Algo similar ao que se fixo en Vanilla Sky con Abre los ojos, de Amenábar, ou Gus Van Sant con Psicose, de Hitchcock, ou o grupo norteamericano The Smithers con varios temas de The Beatles no seu disco “Meet The Smithers”.

En fin, e xa para rematar, que podo dicir eu mesmo se para confeccionar este artigo plaxiei case completo outro escrito por min (aínda que asinado con outro nome) hai agora doce anos e publicado nun magnífico fanzine villalbés, Instinto Primario, editado por Xosé Manuel “Xútil” e Luis Mato?
Desde estas liñas convido a todos vostedes a rastrear nas súas discotecas particulares ou na súa memoria musical en busca de todas aquelas afinidades melódicas que lle apeteza, claro que sen ánimo delator nin inquisitorio estilo Satriani, senón por puro divertimento, que para iso está a música, e se non que llo digan a Euterpe.

cesar.reis.alveiros@gmail.com

12 de feb. de 2009

Coldplay ou as afinidades desafinadas (vol. I)

Por César Reis
Hei confesar que non acabo de entender toda a polémica que recentemente xurdíu arredor do grupo Coldplay e do guitarrista Joe Satriani. Segundo parece, este acusaba ao cuarteto británico de plaxiar no seu recente “Viva la vida and death and all his friends” un dos seus temas máis archipopulares. Tamén uns meses antes os neoiorquinos The Creaky Boards fixeran outro tanto do mesmo, aínda que non chegou a prestárselles demasiada atención por ser moito menos coñecidos que Satriani.
Recoñezo que o asunto me tenme sen coidado (será porque eu non vou sacar, coma os implicados, nin un can en demandas nin en dereitos de autor). Talvez por estar presente unha palabra de connotacións tan negativas como “plaxio”, penso que algúns medios fixeron unha análise un tanto simplista dunha cuestión que, desde a súa mesma formulación, pode ser moito máis complexa. Quizais, ao final, vostedes dirán, todo está na linguaxe. É posible. En calquera caso comezaremos cunha breve formulación teórica (poden saltalo se queren) para pasar logo (como tres parágrafos máis abaixo) a ver algúns exemplos.

A cita intertextual e outras cuestións posmodernas
Sen ánimo de abusar da súa paciencia pasándome de pedante, creo poder manifestar que, a creación artística contemporánea foi xerando unha relación especial entre emisor-artista e receptor que se sustenta nunha serie de códigos aprendidos por ambos, inherentes ao seu propio diálogo e que, case sempre, pero non só na arte moderna, danse por sobreentendidos. Forman parte desa propia comunicación artística como un elemento máis, nin sequera o principal, pero que non debe ser obviado ao analizala, pois a intertextualidade presente neles, co seu temperamento fuxidío e dificilmente aprensible, constitúe unha das características indisolubles diso que demos en chamar posmodernidade. Deste xeito ambos os dous, artista-emisor (músico, se se quere neste caso) e público-receptor, estarían imposibilitados para relacionarse de xeito inxenuo, pois viven mergullados nun mundo vizoso de melodías e referencias que procura provocar unha reacción e unha reflexión ao mesmo tempo sobre o papel da arte na sociedade.
Por todo iso, no que á arte musical atinxe, este non pode ser visto hoxe como algo limitado, como tantas veces se fixo en tempos pasados, pensando que o espectro de melodías poda circunscribirse a un conxunto reducido e inventariado de propiedade exclusiva dun número limitado de creadores. As citas e recurrencias continuas na música moderna resultan inevitables, dispensando con iso unha dimensión de complexidade que podería parecer inédita até agora, pero que, no fondo (como todo), afunde as súas raíces no máis acendrado concepto de clasicismo. Uf! En fin, que o sucedido no caso de Coldplay e Satriani non é nada novo, senón que hai moitos precedentes no mundo da arte (non só musical). Vexamos uns poucos.

Algún que outro (in)esperado exemplo
Antes de iniciar a relación de exemplos anímolles a que procuren nas súas discotecas particulares, comparen e atopen moitos máis. Estes achados, á fin e ao cabo, débense á miña pobre e obsoleta cultura musical.
Lembran o sucedido con aquela famosa “Lambada”? Ou con Michael Jackson e Albano (aínda colea o asunto nalgún reallity)? Aquí teñen máis. Comparen senón o “Twist & Shout” e “La Bamba”; a liña de baixo dun tema de Beat International coa daquel “Guns of Briston” de The Clash; o “Sweet Lord” de George Harrison co “He’s so fine” de R. Mack que popularizaran The Chiffons; o “You can’t catch me”, de Chuck Berry, co “Come Together” de The Beatles (Lennon, consciente diso, non dubidou en versionalo no seu disco Rock’n’roll, provocación?); o “Don’t worry be happy”, do ínclito Bobby McFerrin, e un coñecidísimo tema de Four non blondes. Ou entre os grupos da movida dos oitenta e a postmovida, “Marta tiene un marcapasos”, de Hombres G e “At the zoo”, de Paul Simon; “Dejad que las niñas se acerquen a mí”, do mesmo grupo, con “Don’t worry, baby”, dos Beach Boys; “Se dónde estás”, do 1.º Lp dos Ronaldos, e “Across the Universe”, de The Beatles; “Su majestad”, de Nicolás Pastoriza e os seus Bromea, o que?, e “You make me feel like dancing”, co que Leo Sayer fixo furor nas discotecas nos setenta; “A futura promesa”, de Presuntos Implicados, e “I say the Light”, de Todd Rungren, etc., etc.
(Continúa no mes de febreiro)

cesar.reis.alveiros@gmail.com


Vídeo no que un internauta contrasta o tema de Satriani co de Coldplay.

23 de xan. de 2009

Refundar refundarei...

Por César Reis

Imos ver, deixen que me aclare. Ou sexa que, ao final, o presidente Rodríguez Zapatero vai acudir ao famoso cumio do próximo 15 de novembro en Washington, ese no que din que se vai “refundar” (ese palabro) o capitalismo ou, dito eufemísticamente como adoita preferir a prensa, “reformar o sistema financieiro mundial con resultados concretos no prazo de cen días”. E que o vai facer como parte da representación europea xunto con Alemaña, Francia, Reino Unido e Italia, membros estes catro do G-20, o grupo dos países máis ricos e das economías máis emerxentes. Que queren que lles diga? Non me parece mal, non serei eu quen o critique. Sexa como for, Sarkozy dixit, Zapatero iría en representación da “oitava potencia económica mundial” (España). Iso si, simplemente desexaría facer unha pequena puntualización, coido que necesaria, pois penso que nesa reunión hai alguén que non debería de ningún xeito faltar. E non me refiro a Joe The Plumber (of course), senón a outro persoeiro singular, Reinhard Marx, arcebispo de Múnic e Freising. Non, non se asombren nen alporicen (ou alomenos agarden aínda un anaco), tampouco me xulguen tan rápido. Só deixen que me remita aos feitos. Empezarei, como debe ser, polo comezo.

Hai case vinte anos, na madrugada do 9 de novembro de 1989, comezou por parte dos cidadáns de ámbolos dous lados da Alemaña o derrube do muro de Berlín, aquela “extravagante” construción que durante case trinta anos cometeu a brutal atrocidade de dividir unha cidade en dúas, cernando con iso a vida dos seus cidadáns, separando a amigos, familiares, vidas e traballos e convertendo a Berlín Occidental nunha especie de illa incrustada no medio da República Democrática Alemá, unha illa da que apenas podía saírse a non ser por vía aérea. Aquel acontecemento histórico que foi a caída do muro adoita verse hoxe como un feito simbólico que habería de marcar o fin dun sistema económico, político e social, así como o de toda unha era. Como consecuencia diso viría ao pouco tempo algo que xa se estaba xestando, o proceso de reestructuración (Perestroika), desmembramiento e desaparición dun dos grandes bloques da chamada “guerra fría”, a Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas (URSS), un macro estado totalitario que ademais exercía un forte control sobre moitos dos países da súa órbita aínda que non estivesen incluídos directamente nela.

Coa caída do muro, de súpeto, un gran número de intelectuais e políticos de todo o mundo sentíu que estaba a perder moitas das referencias que marcaran, até aquel momento, boa parte dos seus soños e, se así se quere, das súas utopías. A cousa non pillou á maioría de novas, xa que, desde moitas décadas antes, cada vez máis sectores viñan cuestionando un tipo de organización como aquel, que limitaba enormemente as liberdades individuais (chámese ditadura, do signo que sexa). A estampida, ideolóxicamente falando, non se fixo esperar e tivo lugar en masa. Ninguén parecía querer saber xa nada desa ideoloxía, de súpeto obsoleta, que nacera a finais do século anterior cargada de boas intencións e dun idealismo, afortunadamente, inxenuo, pero que agora se vira que acabara rematando dun xeito inapropiado (véxase paréntese anterior). Cómpre sinalar aquí que o que viría despois para moitos deses países que formaban parte do bloque, como Rusia, non habería de ser, polo menos en aparencia, moito mellor que o que tiñan.

Neste momento, uns cantos anos despois, prodúcese outra caída, a do capitalismo férreamente defendido polas ideoloxías de signo liberal que tanto se loubaron de que o mundo sería distinto tras o fin daquelas doces e falsas utopías. Pero agora si soou a agardada voz de alarma e hai que tentar “refundalo” canto antes, ao capitalismo enténdese.

Chegados a este punto, non podo deixar de preguntarme: por que entre tanto cranio privilexiado que se autoproclamara marxista, comunista ou socialista, ninguén tivo a lucidez naqueles momentos de confusión de propor a necesidade dunha estratexia parecida, é dicir, de “refundar” o socialismo, o marxismo ou o comunismo? Por que ninguén dixo: “Hei nachos, xuntémonos todos en Moscova a ver se reanimamos isto?” En lugar diso as ratas abandonaron rapidamente o barco mirando cara a outro lado coma se a cousa non fose con eles (ata lle restituiron o vello nome de San Petersburgo a Leningrado).

Ata que, case vinte anos despois, entrou en escea monseñor Reinhard Marx.

A casualidade do apelido xa daría pé para unha serie de bromas que, por respecto, absterémonos de realizar aquí. De calquera xeito vese que as declaracións das altas xerarquías eclesiásticas dan, últimamente, abondo máis xogo que as de moitos políticos reputados. O caso é que Reinhard Marx, arcebispo de Múnic e Freising, acaba de publicar un libro titulado O capital (como oen), de igual título e formato ao do seu homónimo de apelido, aquel entrañable don Carlos. Un libro, asegura en Der Spiegel (27-X-2008), “concienzudamente traballado” no que defende unha economía redeseñada en función de normas éticas, pois, segundo el, “a doutrina social da Igrexa é crítica co capitalismo”, pois este, non é senón un pecado relacionado coa “cobiza”. Porque, engade, “Karl Marx non está morto e hai que tomalo en serio”, iso si, sen “deixarse arrastrar polas insensateces e atrocidades cometidas no seu nome no século XX”. Ou sexa, que parece que o que propón este home é algo que a ninguén pareceu ocorrérselle propor no seu día (ou si?): “refundar” o socialismo no estilo daquela Primavera de Praga, que non buscaba máis que un intento de liberalización política do bloque hexemónico a través dun “socialismo con rostro humano”, tal como proclamaron Alexander Dubček e os seus colaboradores cando se converteu en presidente do Partido Comunista da antiga Checoslovaquia en xaneiro de 1968, fai agora 40 anos.

Pero en fin, non nos enganemos, o socialismo non se refundou, non por falta de cranios privilexiados, senón porque debeuse pensar que, ao contrario do que está a suceder agora (a partires deste 15 de novembro en Washington) co capitalismo, non era, no fondo, algo tan rentable, polo menos para algúns, xa me entenden (bussines is bussines). Tampouco sexamos inxenuos. Postos a refundar ao mellor aínda é máis doado conseguir que, antes que o socialismo, se refunde o surrealismo, o dadaísmo, o futurismo, o postismo ou, poñamos por caso, o Hartismo. Así que non vaiamos crer agora que esta proposta de repensar o marxismo vai vir de alguén como monseñor Reinhard Marx, pois, por moi boas intencións que teña, pertence ao clube que pertence, un clube que non se caracteriza, precisamente, polo seu espírito xacobino (teoloxía da liberación aparte). Porque, tal e como sinalou Klaus Peter Kisker, profesor que imparte un curso sobre socialismo titulado Marx Reloaded na Universidade Libre de Berlín (FU), “a Igrexa católica, igual que moitos actores sociais, apuntouse a criticar o capitalismo e a globalización, pero non cuestiona as verdadeiras causas da crise e das desigualdades sociais”. Velaí o quid da cuestión.

cesar.reis.alveiros@gmail.com

12 de nov. de 2008

Joe ‘The Plumber’

Por César Reis

Dous conceptos definen coma poucos a existencia moderna: rapidez e vacuidade. Do primeiro temos probas abondo ao noso arredor: na comida rápida, nos vehículos de automoción, nas autovías, nas guerras “lóstrego”, nos trens de alta velocidade, na facilidade de transmisión da información…, en fin, un longo etcétera que, paradoxalmente, sería demasiado vagaroso relatar. Do segundo tampouco escasean os exemplos. Baste prender o televisor para decatarse delo. Pero, ás veces, cando estes dous conceptos se entrecruzan, xurden historias sorprendentes. Este é o caso de Joe ‘The Plumber’.

Non, non se confundan. Malia o seu nome, non se trata dun videoxogo, nin sequera dun debuxo animado ou dun superheroe. Simplemente é, coma o seu nome indica, un fontaneiro. Nen máis, nen menos.

Agora que, cunhas doses de tedio que ata chegan aos máis devotos seguidores, a campaña das eleccións norteamericanas, prolongada de xeito artificial durante un ano cunhas interminábeis primarias (lembran?), está a piques de dar os seus derradeiros estertores, políticos e xornalistas decatáronse de que algo tiñan que inventar para darlle novos folgos ao asunto. Aí é onde entra o noso personaxe.

Joe ‘The Plumber’, en realidade Joe Wurzelbacher, cometeu coma único pecado o de abordar ao candidato demócrata Barack Obama no seu paso pola cidade de Toledo (Ohio) o pasado 12 de outubro. Joe, coma moitos outros cidadáns, quería coñecer algúns aspectos do seu programa, en concreto como ía afectar a política tributaria demócrata ao seu plan de acadar o soño americano. É dicir, ás súas intencións de mercar a empresa para a que traballaba o que lle permitiría dese xeito ser o seu propio xefe.

Esta inxenua anécdota protagonizada por un anónimo cidadán con pinta de Míster Proper pasaría totalmente por alto, coma tantas outras, se non fose porque tres días despois, o mércores 15, o senador McCain ía lembrala no terceiro e derradeiro debate entre os candidatos, celebrado na Universidade Hofstra (Nueva York), ocupando con ela boa parte do mesmo (xa saben, coma aquela nena doutro candidato máis cercano). A intención de McCain era cuestionar o plan impositivo do seu contrincante. Vintecatro horas despois, na 63 Cea Anual de gala de la “Fundación Alfred E. Smith”, á que acudiron os dous candidatos, xunto con legisladores, xerarcas da Igrexa e as autoridades neoiorquinas, de novo McCain anunciou, coma unha brincadeira máis, que contrataría ao, xa entón, máis que famoso fontaneiro, despedindo aos seus asesores (calquera o faría logo de escoitar as intervencións de Sarah Palin).

A partir destes feitos, sobre todo da mención no debate que o propio Joe calificou de “surrealista”, desencadeouse unha serie de acontecementos que faría a máis dun reprantexarse o de desexar eses quince minutos de fama dos que falara Warhol. Non hai circo que se preze que non teña ao seu paiaso, e no das eleccións norteamericanas, que mellor podían atopar que un tipo inxenuo coma Joe. Tampouco nada mellor, nen tan populista, coma sacarse da manga a un personaxe tan do estilo americano. Dalgún xeito políticos e xornalistas tiñan que encher esa vacuidade da que falabamos ao comezo, ese valeiro ideolóxico e informativo que envolve, cada vez máis, eventos coma estes.

A desfeita estaba en curso coma un exemplo máis das consecuencias que os manexos dun peculiar xeito de facer xornalismo poden ter na vida de calquera individuo normal. Xornais, debates, blogs e foros converteron a Joe no novo heroe americano. Pero, ao atoparse na cresta da onda, a sua vida e miragres, coma os daquela Katharina Blum de Heinrich Böll, foron investigados, diseccionados e radiografiados milimétricamente con fin de poñelo en tela de xuizo nun tempo récord (entra agora o concepto de velocidade) ata o punto de que os mesmos medios que, apenas días antes, o encumbraran, agora adicáronse a tumbalo colgándolle o título de “farsante” ou “estafador”. Segundo o New York Times, Joe non era fontaneiro ao carecer da licenza pertinente e non tela solicitado, tampouco fixera o curso que lle permitiría exercer, nin estaba afiliado ao sindicato de turno. Pero os medios foron máis lonxe na súa campaña. Ávidos de exhaustividade informativa, revelaron deseguida que Joe non tiña as súas débedas tributarias ao día e que, por riba, nas primarias do estado de Ohio apoiara aos republicanos. Non sei se tamén lle investigaron o grupo sanguíneo, as súas aficións musicais, culinarias ou sexuais, pero, visto o visto, todo podería ser.

En fin, que Joe ‘the plumber’ pasou en menos dunha semana de ser un símbolo a ser un fraude, unha voluta de fume que se perde no esquecemento. Unha semana despois xa ninguén o lembra, afortunadamente. Calquera sabe se, a estas alturas, ousa saír da casa. Do mesmo xeito que Joe, con esa mesma velocidade, tampouco tardarán en esquecerse esas vacuas promesas dos candidatos, xa o dixo o inmortal bardo de Stratford-upon-Avon, non son máis que words, words, words (Hamlet, II, 1).


Joe Wurzelbacher no intre de interpelar a Obama


cesar.reis.alveiros@gmail.com

20 de out. de 2008

"Mais, que é o Hartismo?"

Por César Reis

O vindeiro venres 17 terá lugar en Compostela a presentación mundial do Hartismo, fenómeno que nos últimos tempos ten ocupado moito espazo nos medios, en webs e blogs adicados ou non á arte, pero tamén nalgún que outro xornal, tanto dixital coma de papel e ata na televisión. O que a estas alturas moitos aínda se preguntan é o seguinte: “que demo é o Hartismo?”

O precedente
O precedente inmediato deste movemento atopámolo no chamado Stuckism, fundado en Londres en 1999 coma movemento organizado de repulsa contra os desvaríos da arte moderna. A repercusión da súa chamada calou fondo tanto na Gran Bretaña coma en moitos outros lugares chegando a ter presenza hoxe, nove anos despois, en preto de 40 países e contar con máis de 160 sedes. Os estuquistas non fan senón expoñer de xeito explícito e con rigor un pensamento que, desde hai tempo, fica na mente de moitos: pode realmente considerarse arte todo o que hoxe se atopa nos museos de Arte Contemporánea ou é que quizais chegou aí, a esa consagración, pola opinión e criterio de un selecto grupo elitista de “gurús”?

Malia non considerarse membros de ningunha avangarda, Mariano Casas Gil, Carmen Martín Serantes e Miguel-Anxo Varela Díaz, licenciados en Belas Artes e artífices deste movemento, firman un manifesto no que expoñen as súas reivindicacións e o seu programa artístico do mesmo xeito que fixeran os movementos de comezos do século XX. Búscase así a ruptura radical co vixente, co establecido pola rutina ou a desidia das autoridades culturais. Supón isto, xa que logo, unha renovación do eido artístico que vai na procura dun novo pulo de frescura, pureza e orixinalidade, condicións primixenias da arte.

O Manifesto
Pronúncianse en contra da arte (ou anti-arte) alentado pola oficialidade e do elitismo que a rodea, así coma do alonxamento desta do público. Consideran abominable o feito de que que a anti-arte, cuxo expoñente principal son os ready-made de Duchamp (o coñecido orinal é mostra máis que significativa), se teña tomado en serio polos seus epígonos, pervertindo deste xeito a idea orixinal coa que xurdiu, é dicir, coma parodia, coma denuncia de que calquera cousa, polo simple feito de estar nun museo, se convirta en arte.

Non dubidan en arremeter contra o conceptualismo, as performance e a sacralización do proceso no lugar da obra, a ansia excesiva de modernidade, e a escravitude ás modas, a falla de orixinalidade das avangardas actuais, os trascendentalismos que buscan dar complicadas explicacións ao feito artístico, o rexeite da tradición, as formulacións radicais da historiografía do arte moderno, a marxinación da beleza coma parte do feito artístico, o rol dos artistas, os sistemas de ensino nas Escolas de Arte, a fascinación polas novas tecnoloxías coma fin e non coma medio, o desprezo da pintura, etc.

A polémica
Coma eles mesmos din nos seus blogs, as reaccións a un manifesto de propostas tan radicais non se fixeron agardar, aceleradas hoxe en día polo empuxe que supoñen as novas tecnoloxías. Non só de Galicia, senón tamén do resto da península e as illas, así coma de Arxentina e EEUU. Semella que a maior parte delas foron de apoio por ter a valentía de dicir e reivindicar abertamente algo latente en moitos sectores da sociedade.

No que ás reaccións en contra se refire, xurdiron en dous sentidos: as de crítica razoada e constructiva, fronte a aquelas que chegaron á descalificación irracional ou persoal e mesmo a acusalos de provincianismo ou anacronía. Moitas destas críticas pódense ler na Plataforma Aberta de Cultura e-norte.

A presentación
Se amor se escribe con H, coma dicía Jardiel Poncela, pode que a partires de agora Arte tamén o faga. En calquera caso, o que desexe máis información do movemento pode visitala súa web (www.hartismo.com), na que inclúen o manifesto, un test do (h)artismo, unha ficha de adhesión, enlaces co stuckism e outros movementos, así como información sobre eles ou as orixes do Hartismo.

Tamén se pode acudir nestes días á presentación mundial aludida no comezo deste artigo. Os actos programados, polo de agora, serán dous. O primeiro terá lugar, coma dixemos máis arriba, o 17 de outubro en Compostela, a iso das oito da tarde no Centro Sociocultural “O Ensanche”, na rúa Frey Rosendo Salvado, 14-16 baixo. O segundo realizarase en Ferrol o día 22 de outubro tamén ás oito da tarde na Galería Sargadelos, na concurrencia das rúas María e Rubalcava.

Máis información:

cesar.reis.alveiros@gmail.com

15 de out. de 2008