Silencio
14 de xuño de 2021
A Xela Arias, in memoriam
17 de maio de 2021
'Lareira de soños' de Pas Veres
Lembro
de nena aquelas noites de inverno en que se reunía a veciñanza a carón da
lareira despois de recibir o convite da xente da casa coa frase “Vídevos
quentar”. Non só era o lume o que aquecía o corpo, nin sequera as viandas
partilladas, senón as conversas enfiadas na tea das historias, os contos e as
anécdotas nas que se transmitían saberes e crenzas, feitos e ficcións sobre a
vida da parroquia e os seus arredores. Nunha desas xuntanzas me sentín cando
lin por primeira vez este libro de Pas, aínda antes de coñecer o seu acaído título
“Lareira de soños”.
Hei
de dicir que a miña relación cos Vilares de Guitiriz reducíase a uns meses nos
que estiven de mestra substituíndo a Paz Gesto –que era por entón a mestra
titular- cando naceu a súa filla Antía, coido que no curso 1990-91. Foron só
uns meses, mais gardo un fermoso recordo daquela estancia profesional na que me
sentín prezada polo alumnado e arroupada pola xente vilarega. Dada a miña
situación de provisionalidade, pois naquel momento estaba a servizo de
Delegación (unha fórmula que actualmente non existe e que consistía en destinar
ao profesorado a un centro base e dispor del cando fora preciso para
substitucións na zona), eu levaba comigo ao meu fillo Néstor que contaba con cinco
anos e lembro as boas migas que facía cun alumno louriño coma el, Mario, e que
a min me chamaba tamén a atención porque coa súa curta idade xa pertencía á
agrupación de música e danza de Xermolos, na que tocaba as cunchas, segundo me
tiña contado.
Non
foi até hai uns poucos anos, cando retomei o contacto cos Vilares e sempre a
través de actos culturais, moitos deles literarios, nos que coñecín non só a
vida e a obra de persoeiros senlleiros como Díaz Castro, senón a existencia
dunha actividade cultural plena da man de dinamizadores como Antón de Guizán e
Pas Veres que aglutinaban encol deles a cantas persoas tiñan algo que achegar sacándoas
do anonimato e dando valor ás súas actividades. Así, comecei a seguir primeiro
á asociación “Os Vilares, lareira de soños” e máis tarde á Nova Poesía
Guitirica, da que afortunadamente formo parte.
Foi
precisamente ao remate dun dos actos levados a cabo pola NPG en Betanzos,
dedicado a María a Balteira, cando Pas me falou do libro que estaba case a
rematar de escribir, este que nos trae hoxe aquí, no que relataba a vida nos
Vilares repasando cantos acontecementos e persoas lle conferiron existencia. O
primeiro que pensei foi no interesante que era o tema e o que dariamos moitos
de nós por ter a capacidade de exercicio de memoria e compilación de
información que se precisaba para levar a cabo tal proxecto como fixo a nosa
autora.
Naquel
momento, unha amiga de seu, profesora de Galego, estaba a darlle unha primeira
revisión no tempo que lle deixaban as súas ocupacións. Como me deixou tan
intrigada sobre o seu contido, dende a perspectiva máis egoísta e argumentando
que catro ollos ven mellor ca dous e seis mellor ca catro, ofrecinme a axudar a
revisalo. Así, colgado na nube, fun lendo paseniño este fermoso libro e achegándolle
as miñas humildes apreciacións pouco a pouco durante un par de meses.
O
primeiro que me chamou a atención foi a súa estrutura. Non era un libro ao uso
de “memorias” relatado cronoloxicamente, como hai algúns. Tampouco a descrición
xeográfica ou antropolóxica dos Vilares. Non. Tratábase dunha conxugación temática que se
desenvolvía encol do sentir de pertenza da autora a unha idiosincrasia
concreta, comezando pola familia máis directa, seguindo polo eido relacional e
rematando pola comunidade en pleno; abranguendo pasado, presente e aínda futuro
do pobo de seu que desenvolveu en catro grandes apartados: De quen vimos
sendo?, Os alentos que me quentaron, As vidas silenciosas e Vilaregas de hoxe,
cada un dos cales está dividido en capítulos con nome propio, un sinal de
identidade con lugares precisos, con feitos concretos, con sagas familiares que
deixaron pouso conformando a esencia da parroquia e a súa proxección mundo
adiante con todo luxo de detalle que nos fan revivir, incluso a quen somos
alleos, os avatares tanto das xeracións precedentes como das actuais.
A
segunda sorpresa coa que me atopei foi o estilo. Pas soubo incardinar
maxistralmente un estilo xornalístico baseado na entrevista coa linguaxe
poética, o que confire á súa escrita un cromatismo auténtico e orixinal. Deste
xeito, respecta os dialectalismos das persoas entrevistadas, ao tempo que fai
uso dos recursos poéticos máis clásicos, entre o que destacan a imaxe e a metáfora.
Así, mestura singularmente a narrativa coa lírica, xa sexa con composicións
populares, propias ou alleas, mais sempre no lugar oportuno e co fin concreto
de ilustrar ao lector e proporcionarlle toda a información sobre o sentir máis
íntimo en cada intre.
Atopámonos,
pois, ante unha obra senlleira e digna de ser un referente na literatura galega
actual.
Convídovos
á súa lectura. Sei de antemán que gozaredes con ela.
Parabéns,
Pas! E, por favor, segue a agasallarnos con obras tan fermosas!.
14 de maio de 2021
Aute
4 de abr. de 2020
Virus
reclúenos entre os catro muros que nos gardan de a cotío.
Acaso fai mela nese libre albedrío
que posuímos inconscientes e só botamos en falta
se nos fechan os camiños.
Mais, acaso tamén, era preciso
deter nesa marcha convulsiva que levaba
-tantas veces sen senso e en desatino-,
os nosos pés por un mundo sen valados e sen chantas
que contiveran o progreso sucesivo
de tantos “virus” presentes e ignorados que nos mancan.
O virus da desafección polo máis próximo: os fillos,
os pais, a parella, o pan e a auga,
os bicos e as apertas, as palabras
de afecto que agora son precisas, o agarimo.
O virus do rexeitamento aos que se achegan a nós coa esperanza
de atopar vida e asilo
e que hoxe comprendemos, pois nós mesmos fuximos
cara os lugares libres de contaxios, terras amplas
que non dubidarán en acollernos, se é preciso,
como discriminados dun primeiro mundo que dá mágoa.
O virus dun individualismo que non concibía o colectivo,
ignorando que só xuntos podemos facer fronte a aquelas lacras
que nos mesmos producimos.
O virus das présas para todo, das urxencias sen tino
provocadas por un reloxo no que as frechas,
alancando nas esferas, marcan o desorbitado ritmo
que nos fecha as portas da existencia,
mais que agora se detén buscando o compromiso
de quen, con tempo para a vida e con paciencia,
valora as horas até hoxe baleiras de contido.
Este virus “con coroa” veu sacudir conciencias,
alertando de todos os perigos aos que estamos sometidos
como sociedade global carente de fronteiras:
fronteiras sociais que impedían a conciliación e a convivencia,
fronteiras económicas ao servizo exclusivo dun capitalismo
en xaque e sen defensa;
fronteiras ecolóxicas que agora se superan
reducindo emisións, antes imposíbeis abismos
franqueaban ese quentamento global que nos afecta.
É unha mágoa chegar a este extremado paroxismo
para comprender o aforismo
de que “non hai mal que por ben non veña”.
19 de mar. de 2020
Aninovo
1 de xan. de 2020
Bravo, Miguel!!
28 de ago. de 2019
A Xira da vida
María Xosé Lamas.-
Era moi nena, a remate dos sesenta, non lembro o ano con exactitude, cando fun por primeira vez de merenda á Xira do San Ramón –naquel intre, o sábado anterior á Feira- no Chalé do Crespo. A quen si lembro é aos comensais: meus pais, miña madriña, miña irmá Elsa –a pequena, Pili, aínda non existía- e meus tíos de Cas Paredes. Era unha festa máis das que se adoitaba asistir toda a xornada, como o San Pedro de Santaballa, o Carmio de Lanzós ou o Rosario de San Simón.
A partir de comezos dos setenta, como xa viviamos na vila, deixamos de preparar a merenda para fóra e celebrabámola na casa, por entón, na rúa das Pontes de García Rodríguez. De xeito que até as festas do ano setenta e oito, cando fun dama de honra de brazo do finado e sempre estimado Andrés Baamonde, non volvera a partillar as viandas do xantar naquel fermoso emprazamento. Contaba con dezasete anos acabados de cumprir e unha cicatriz recente da intervención de apéndice á que me someteran dúas semanas antes, mais nada impediu que o pasara de marabilla.
Os avatares da vida mantivéronme afastada por outra longa tempada deste evento do que volvín a gozar máis tarde, e por unha morea de anos, coas amizades da xuventude, xa na Madalena. Xuntabámonos días antes para facer os preparativos e distribuír as tarefas: uns reservaban o sitio e preparaban as mesas de táboas, outros encargaban as empanadas, outros as abondosas bebidas –que non faltaran- e todos e todas engaiolabamos ás nosas nais para que nos prepararan as suculentas tortillas, empanadillas, croquetas ou ensaladiña das que sempre sobraba para a cea ou convidar a cantos se achegaran á merenda.
Máis tarde, acudín á Xira como voluntaria da Cruz Vermella durante varios anos. A carón da caseta presidida pola ambulancia, nas horas en que aínda non se agardaban máis incidentes que algunhas rozaduras e picadas de tabáns ou avésporas, gozabamos en compaña de voluntarios que se achegaban de asembleas doutras terras das copiosas viandas que recibiamos vía cátering dalgún restaurante da vila, encargadas polo presidente, Pepe Apenela.
Lembro unha en especial, no ano noventa e seis, á que non acudín como comensal, mais si polo serán coa miña filla Alba Sofía de poucos meses. Nesa ocasión, visitei aos amigos cos que compartira tantas veces esta xornada e Ana Belén presentoume á súa parella, César, que tomou en brazos á pequena e non a soltou por varias horas. Tal era a tenrura que ambos sentían que eu mesma non ousaba separalos.
O tempo foi pasando e o día da Xira acabou converténdose por anos nunha xornada de preocupación desa nai que agarda na casa as novas dos seus fillos que gozan do mesmo ca ela no seu tempo, pero dende outra perspectiva…
Hoxe, xa cos fillos adultos, visitei de novo a Xira e lembreime de todo o vivido nela dende nena, de seguro que non moi diferente da experiencia de moitas e moitos vilalbeses a través dos anos que nos levan.
María Xosé Lamas, a 24 de agosto do 2019.
26 de ago. de 2019
A Ramón Paz Guntín, in memoriam
Este domingo, 21, despois de subir do almorzo á habitación do hotel, onde me esperaba o traballo de preparar a equipaxe de volta de Berlín, soou un aviso de whatsApp no móbil. Era do amigo Moncho Paz comunicándome o falecemento de seu pai e, de súpeto, mergullei na nostalxia e na tristura.
Sempre lembrarei a tenda dos Marios, onde tres irmáns de mediana idade rexentaban un dos colmados máis importantes da vila, axudados por uns cantos empregados e empregadas simpáticas e solícitas, tanto despachando detrás do mostrador como traballando no obradoiro do soto onde se elaboraba o chocolate “Paz Cao” e os saborosos bolos de leite, cristiniñas, madalenas ou roscas que tiñamos que mercar por menos dun peso todos os domingos ao saír da misa das doce de obrigatorio cumprimento -unha desas rutinas da infancia que nunca se esquecen.
O establecemento estaba sempre cheo de xente que mercaba as viandas máis diversas; pois nos Marios había de todo, dende os seus produtos alimenticios selectos e os licores e viños que non se atopaban en ningún outro ultramarinos, até candeas, cestas, cerámica, paraugas e centos de útiles máis. As miñas primeiras lámpadas de salón de vimbio –que aínda conservo gardadas na casa da aldea- despachoumas o señor Ramón, así como unha cesta da feira que non hai moito que merquei. Ademais posuía unha barra onde tomaban a mañá, o café de sobremesa e os viños do serán os máis asiduos ou almorzaba moita xente de paso que agardaba a partida do autobús na estación situada ao carón e que aproveitaba tamén para mercar os agasallos da súa viaxe en lembranza do paso pola vila.
Hai ben anos xa que esta casa exerce en Vilalba de anello lugar de comercio atendido con paixón por o noso inesquecíbel e benquerido señor Ramón, pois o tempo foi modificando os costumes de compra e actualmente mércase en supermercados, grandes superficies ou mesmo por internet. Mais a atención personalizada, o trato familiar ou a comunicación empática, perdeuse. Perdémola todas e todos os vilalbeses co pasamento de Ramón Paz Guntín. Amigo Ramón, sempre na nosa lembranza!
25 de abr. de 2019
Otero e Lamas gañan o Certame Literario
24 de ago. de 2016
Aprender a soñar con María Xosé Lamas
Deixou dito o propio Xosé Neira Vilas, antes do seu pasamento hai tres meses, no limiar ao libro de María Xosé Lamas: “Cantemos e soñemos, pois a canción dignifica a alegría de vivir. Soñemos cada mañá cando o sol axexa, cando o vento arrola o curuto dos piñeiros, cando vemos sorrir a un neno ou unha nena.” Tal é o que a autora nos propón ao longo dos versos de Cantigas para aprender a soñar.
27 de feb. de 2016
María Lamas recolleu o Arume de poesía
Lamas recolleu o galardón catro anos despois de que se representase en Gres unha peza teatral da súa autoría, lembrando a escola de Doloriñas. O xurado tamén concedeu menciones de honra a Cando as follas voan, de Antón Cortizas, e a o Libro dos medos que non son, de María Canosa, e Versos e bicos, de Xosé Luna.
15 de dec. de 2013
María Xosé Lamas, premio Arume de poesía
6 de dec. de 2013
A "Pico", in memoriam
14 de xuño de 2013
Lourenzo, Vidal Bolaño e o teatro
13 de maio de 2013
Reforma educativa vs. reforma ideolóxica
María Xosé Lamas.-
Xa estamos afeitos a que o goberno a comezos de cada lexislatura, sobre todo cando se cambia de orientación política, ditamine normas de reforma nos principais sistemas de organización da vida pública: sanidade, educación, prestacións sociais… cambios todos eles que responden a diferenzas ideolóxicas, como é sabido. No eido educativo están moi claras: os partidos de esquerda avogan pola formación, os de dereitas polo adoutrinamento; os primeiros polo ensino público, os segundos polo privado e un longo etcétera.
Pero, a que nos ocupa, a Reforma Educativa actual, vai máis alá en todo isto, xa que afecta directamente aos fins da Educación. Dende o comezo da democracia no Estado español - incluso antes , dende a Lei Villar Palasí do setenta, xa se apuntaba-, a finalidade última da Educación foi a de formar cidadáns cunha educación comprehensiva e universal, á que todos os individuos tiveran acceso, creando un sistema educativo igualitario en todos os sensos (igualdade de oportunidades, coeducación…). A partir de agora, e se ninguén o remedia, estudará quen poida, non quen queira; quen poida pagar unha formación que está moi lonxe de ser gratuíta aínda nas súas primeiras etapas. Abonde con pensar no período de Educación Infantil de cero a tres anos, non obrigatorio, e ao que só poden acceder uns poucos por estar en mans de concellos sen capacidade económica para ofrecer este servizo á maioría da poboación, ou en mans privadas, polo que aínda é menos accesíbel. Tamén cabería pensar no custo de libros ou material escolar na educación obrigatoria (Primaria e ESO), para o que as axudas están cada vez máis reducidas. E que dicir do bacharelato ou a universidade despois da subida de taxas e da case extinción das bolsas académicas?
Para o que si haberá prestacións económicas vai ser para aqueles centros educativos –privados, por suposto, no público non coido que se chegue a iso- que diferencien ao alumnado por sexos. Efectivamente, coma no tempo da ditadura, “los niños con los niños, las niñas con las niñas” , co que a coeducación pola que tanto se ten loitado en tempos remotos, vaise ao traste. O seguinte será diferencialos por razas, crenzas, etc. Canta máis segregación, mellor.Todo chegará!
Fóra do aspecto económico, hai que facer referencia tamén á anulación da educación comprehensiva. O alumnado xa non poderá progresar no seu proceso de ensino-aprendizaxe paso a paso dun xeito flexible como até agora, atendendo á madureza das súas capacidades. Non. Agora deberá de pasar cribas en forma de exames finais ao remate das diversas etapas e ciclos educativos que sirvan de selección dos “mellores”, relegando aos menos afortunados ao máis absoluto fracaso e sen alternativas: ou vales para estudar ou a F.P. no mellor dos casos, que tal e como está estruturada, só engrosará as listaxes de paro.
Doutra banda, onde radican as bases psico-pedagóxicas que sustenten tal reforma e onde os principios educativos derivados das mesmas? Principios como a socialización, a coeducación, a educación comprensiva, etc., fican eliminados ou tocados de morte en aras da disgregación, a educación por sexos ou o exceso de contidos conceptuais fronte aos procedementos ou actitudes, que deixan de ter senso no momento en que o alumnado ha de ser avaliado en base a probas obxectivas e eliminatorias (reválidas). E como colofón da modificación nos contidos non podía faltar a materia de Educación para a Cidadanía, eliminada do ensino Primario e convertida no Secundario en “formación do espírito nacional”, ben coherente, por certo, coa ideoloxía do partido popular.
Canto aos cambios na estrutura do sistema educativo, coma o de converter o cuarto nivel da ESO nun curso de carácter propedéutico para o bacharelato ou estudos posteriores (a consabida FP), só se sustenta como selectividade anticipada do alumnado, sen ter en conta os gustos nin a madureza dos discentes, canto antes teñan que escoller, máis se equivocarán. Pero non importa, o “sistema” xa escolle por eles!
Así as cousas, pode haber alguén que xustifique a “Nova Reforma Educativa” proposta polo partido no goberno? Acaso só aqueles acólitos de pensamento único que seguen a renderlles pleitesía; aqueles que forman “masa”, non pobo, súbditos do poder e monicreques nas súas mans destras e manipuladoras; aqueles que consenten seren suxeitos da ignorancia, instrumento máis e mellor utilizado pola oligarquía para aferrarse ao dominio absoluto. Ignorancia do pobo que conseguirán a través de “reformas” como a educativa actual que, se ninguén o remedia, chegará a imporse. Que mágoa!
27 de out. de 2012
Martiño Maseda e os labirintos da súa alma
21 de nov. de 2011
E Pelúdez dixo este martes...
7 de out. de 2011
Ás veces dá noxo!!
11 de set. de 2011
A anarquía é só o comezo
ANARQUISMO.- N. m. Doutrina que preconiza a absoluta liberdade do individuo e da propiedade privada dos bens de produción. Con estas palabras figura a definición deste termo no dicionario. Dende a antigüidade diversos autores trataron dos abusos que podía cometer o estado e da organización dunha sociedade ideal. Lembremos neste senso as achegas de Platón, Campanella, Tomás Moro e, máis tarde Godwin, Proudhon, Bakunin, Réclus,Grave, Kropotkin ou Tolstoi .
Ideas, teorías máis ou menos utópicas convertidas en ideoloxías, permaneceron, latentes moitas veces, no seo das sociedades dende hai séculos, aflorando por momentos amparadas por tendencias políticas ou sindicais, mais tamén en contra delas. Ás veces esquecemos a súa existencia porque se atopan agochadas baixo o mutismo que xera o estatus social do benestar, da concepción capitalista que asolaga a sociedade actual no “primeiro mundo”.
Cando se veñen abaixo os postulados que sustentan a rede social e racha definitivamente polos nós cal molécula radioactiva, a súa implosión desencadea unha onda expansiva que remove mentes inquedas e inconformistas dispostas para a loita polo cambio. Túnez, Exipto, Libia, Marrocos,… desenvolven os ecos da reforma necesaria. Pero tamén nos estados estábeis dos países na vella Europa, os cidadáns acordan do sono e do letargo. A crise xorde case de súpeto; os reactores económicos estouran e contaminan aos cidadáns activos removendo conciencias amparadas polo inconformismo e estala a revolución das masas. Unha revolta incipiente, ás veces improvisada –coma todas as habidas e por haber- pero consciente da necesidade de demoler as estruturas obsoletas, as columnas ríxidas dun Partenón que deixou de ser convertido en ruínas. Mais até construír no seu solar o novo edificio social é preciso tempo. Un tempo sen contratos sociais, sen premisas estruturalistas, sen goberno (coma en Bélxica), anarquista.
Así, moitas das accións do 15M lembran o anarquismo xurdido dende finais do s. XIX ao comezo do s. XX nalgúns países da Europa occidental, mais con certas diferenzas. A principal é que desta volta levan como primeiro apelido o pacifismo. A protesta ante o intervencionismo estatal en todos os ámbitos sociais por parte dos gobernos está a consolidarse en accións pacíficas e reivindicativas que pretenden amosar na praxe a posibilidade de organizarse doutro xeito diferente ao estipulado e ao politicamente correcto.
Non somos máis ca persoas indignadas que pretendemos facernos oír para que se teñan en conta os nosos postulados, exercendo a liberdade de expresión tan pouco aceptada, aínda que sabida e defendida até pola obsoleta Constitución que nos obriga aos cidadáns do estado español. Persoas que cansamos de sermos monicreques nas mans de poderes non desexados; que rompemos os fíos e queremos vivir sen as atumes dos réximes alienantes que nos pretenden controlar. SOMOS e ESTAMOS dispostos para a loita social, pola liberdade individual e colectiva, pola cidadanía, fóra de toda consideración de súbditos do capitalismo.
Isto é só o comezo!