Amosando publicacións coa etiqueta Pilar Maseda. Amosar todas as publicacións
Amosando publicacións coa etiqueta Pilar Maseda. Amosar todas as publicacións

Doce viaxe Ramón


(A Ramón Paz Guntín)

Serás ronsel nas lembranzas
Na amada Vila Branca
No teu lugar decotío
Conversa e amabilidade
Cos veciños

Serás ronsel nas lembranzas
Na nosa pequena patria
Infancia añorada
Boliños de leite e azucre
Dos domingos

Serás ronsel nas lembranzas
No traballo construído
Aroma a chocolate
A roscón de améndoa
Da nosa tribo

Serás ronsel nas lembranzas
Ata sempre Ramón
Boa viaxe...
Bo camiño...


Pilar Maseda
Vilalba, 21 de abril de 2019

1 de set. de 2019

O noso Ramón



Pilar Maseda.- A miña amizade persoal con Moncho Paz, xornalista vilalbés, da Casa dos Marios -que é así como nos coñecemos nos pobos entre as familias- vén dende a nosa infancia, compartindo xogos na praza da igrexa e actividades no colexio público Insua Bermúdez. Alí, ao carón dalgúns mestres receptivos ao progreso e á fin do franquismo, comezaron as nosas andainas polo mundo da nosa historia como pobo. Ben é certo que postulamos sempre nas dúbidas que a sociedade local aínda tiña acerca da identidade da Vila e dos novos tempos.

A realidade da vida para min non me agardaba no eido do estudo académico, como no caso de Moncho, que si o levou a estudar xornalismo en Madrid. Eu quedei tralo mostrador do negocio familiar falando sen parar cos paisanos da historia da Vila e dos costumes da terra [...]

Aquí é onde naceu A Lareira, hoxe lugar coñecido como local de hostalería no casco antigo de Vilalba, lugar da permanencia existencial como modo de vida, como porta aberta á identidade... Velaí, que perante anos fose a sede de Amigos de Prisciliano, que co amigo Moncho Paz, nomeamos como delegación na Terra Chá. Pola casa tamén pasou o finado Ramón Chao no seu reencontro coa vila, noutrora hostil, por mor da publicación do seu  primeiro libro O Lago de Como, así coma o retrato que neste fai, con algún rasgo autobiográfico, dunha vila de posguerra e miseria, do sufrimento padecido na infancia dunha sociedade mediocre, caciquil e ignorante.

Lembro o reencontro con Ramón en público, pois el viña de visita á vila de incógnito; para non entrar en polémicas, debido ao coñecido que era como xornalista e escritor, como tamén por ser o pai de Manu Chao.

Mais creo que, ben aconsellado entre outros por Moncho, aos cales unía unha grande amizade, decidiu volver ás súas orixes, aliviado por aquel trance que se vivira na vila, por malas interpretacións e "díxome-díxomes" entre vellas feridas e envexas de malos tempos que algunhas persoas, sen ter lido se queira o seu libro, foron circulando entre veciños.

Coido que a única maneira de que o noso pobo medre cultural e socialmente cara o progreso e a natural mestura e liberdade de pensamento, reside, en parte, na importancia da divulgación e afirmación da obra e feitos de personaxes como Ramón Chao, Agustín Fernández Paz, Bernardo García Cendán, Pepe Chao, entre moitos outros que me quedan no tinteiro. Un pobo ten que saberse nomeado para existir e recoñecer as súas diferenzas cun respecto mútuo e así medrar, valor que, sen dúbida, Ramón defendía.

22 de xuño de 2018

Lembranza dun neno galego



Pilar Maseda

A pasada fin de semana estivemos na aldea, na antiga casa patrucial de miña nai, no Coto, en Ferreira (Lanzós). Fomos case toda a familia, unha familia curta xa que logo de seis irmáns só a miña nai e unha irmá teñen fillos.

A miña tía tivo un fillo de moza; naquela época, nos anos sesenta, veuse obrigada a emigrar a Londres deixando ao seu bebé a cargo dos meus avós, pois non podía entrar no país co seu fillo. Alá casou cun italiano da profunda Nápoles e tivo outro fillo máis, a familia é curta. Somos cinco os herdeiros da casa do “Coto”.

Todos os anos por estas datas celebramos o San Martiño, e dende que teño uso de razón sempre vou facer a comida para os convidados. Claro que todo ten cambiado moito no lugar: a casa xa non é aquela onde convivían persoas e animais, agora a cociña non é de lareira nin o chan é de terra, as cortes que estaban ao carón agora son un fermoso comedor de pedra e madeira restaurados. Na aira xa non hai palleiros e na fronte da casa, coma moitos, están a agardar que lles asfalten o curral.

Cóntovos todo isto porque me emocionei coma lle pasou a Paulo Naseiro volvendo a ler ao Balbino o neno labrego de Neira Vilas. Rápido veume á mente o meu primo Miguel, aquel rapaz ao que a súa nai deixou na aldea para ser criado polos avós. Aquel rapaz do que os demais nenos se rían cando viña á escola a Vilalba, non só por non saber o castelán, senón tamén por un certo tatexo que lle saía ao falar.

Hai case vinte anos que non vexo ao Miguel, aquel rapaz de pel moura criado en Lanzós. Sei ben que se sentía desgrazado cando viña á escola, pero estaba en idade de se escolarizar, cando él só era un rapaz que levaba a alindar ás vacas ao vilar do Muíño do Queimado, onde parecía que non pasaba o tempo e toda influencia da vila era remota.

Velaí que un día a miña tía -súa nai- chegou de Londres pola sega, coma todos os anos, co seu home Toni, aquel italiano de Nápoles que odiaba os tomates crus. Segundo el alá na súa aldea só comían tomates no tempo da fame da posguerra italiana. Esta parella galego-italiana tivo outro fillo ao que lle puxeron de nome Franco De nena nunca entendín porque lle chamaban así, xa que aquí nos custara tantos anos desfacermonos do ditador. Logo souben que Franco é nome propio en italiano, e foi un pequeno alivio.

Pero volvendo ao Miguel, aquel neno da aldea, lémbroo cunha ollada inmensa e un pelo ensortellado, con aquela pelame xogando ao fútbol no campo da aira cando lle deron a nova, Migueliño -díxolle a avoa Consuelo-, a túa nai quérete levar para Inglaterra. Eu era pequena, unha nena, non entendía como ía facer Miguel en Londres, alí non había vacas nin prados de herba para virar. Como ía facer Miguel para entenderse? Case non falaba castelán e moito menos inglés.

E así, como outro máis, o Miguel foise para o estranxeiro, como se dicía na casa. Unha grande tristura invadiu a faciana dos avós e da súa madriña, que o criaran. A casa do Coto quedou baleira e triste.Volvín velo só unha vez, pasados uns anos. Viñera ver á familia pois morrera o avó Xosé, que fora o seu pai adoptivo.

Ó miña nai querida!. Viña moi cambiado. Non só o seu aspecto era distinto: traía roupa moderna, falaba con acento. Por aquel entón estreábase aquí a película Grease, e Miguel bailaba coma Travolta e as súas guedellas lembraban aqueles peiteados anos setenta, rizados con moitísimo volume. Aquel neno do Coto era un rapaz moi moderno, falaba perfectamente castelán e inglés, mais non esquecera o galego. Eu estaba abraiada, non podía crelo!

Pasaron os anos e nunca volveu, nin unha carta escribiu. Sei que viaxou por Europa, que estudou idiomas, e que un día marchou de Londres. Decidiu ir máis lonxe. Xa era un emigrante, e chegou até as antípodas. Está en Auckland, Nova Zelandia onde din que a vida é un paraíso.

Un día, navegando por internet, atopeino. É un home de negocios. Vino nunha fotografía: nótase que pasa dos corenta, e alá está rexentando cun socio francés un negocio de importación de viños selectos. O caso é que aínda teño un remorso na alma porque nunca volveu, a pesar de que moito ten cambiado todo aquí, pois xa estamos europeizados. Segundo me contan sempre di que un ano destes ha volver, pero o caso é que está lonxe, un galego máis que perdeu a patria.

Non se me vai da mente, levo unha loita constante pola permanencia no meu interior, intento educar aos meus fillos no amor propio á terra, pero ten razón Paulo, no seu artigo: nós somos aquela xeración que aínda medrou entre dúas linguas e moitas diferencias de clase. Quizáis eu non volva a ver ao Miguel, aquel neno da aldea; pero volvo cada ano ao San Martiño ás terras de miña avoa, na Chá.

A pasada fin de semana levei ao Mato e aos nosos fillos ao Muíño do Queimado, e con asombro descubrimos que está practicamente intacto, como eu o lembraba, iso si tapado con felgos que chegan até o tellado. Aló fomos con botas até os xeonllos por camiños de pedra impracticables. Dicíame Mato á volta: dende logo se o contamos moita xente non ha crer que isto aínda exista, porque é un lugar puro case sen adulterar, rodeado de curros e veigas por onde non pasa o tempo. Ese é o lugar da miña dualidade persoal, de filla de labregos e nena de pobo dos anos setenta.

Por último quixera dicir que poda que aínda perduren na nosa memoria algunhas diferenzas, pero non teñen que ser todas negativas. A vida ponnos no camiño, no lugar que toca, e nós somos semente que ten que medrar, rodeada doutras sementes Moitos ficamos outros escollen novos camiños que sementar.

Só a terra ten a resposta
ela estará aquí cando eu non exista,
cando sexamos ninguén en ningures
ela estará aquí.
Velando polos nosos fillos.

17 de nov. de 2008

Volver ao Insua Bermúdez


Pilar Maseda

Hai tempo que non se me ve en público, eu que gosto de gozar da vida cultural e social de Vilalba. Estiven algo perdida, é verdade, as loitas internas son moi duras e acábase pagando un custo alto, cada vez que unha sobe e baixa do precipicio. Había tempo incluso que non me emocionaba. Estes días pasados que comezou o curso escolar, na familia Mato-Maseda, na miña familia, xurdiu un grande acontecemento: a primoxénita comezaba a súa andaina polas aulas e o recinto do Insua Bermúdez ou Colexio nº 2, pois tal era a denominación que se lle daba cando seu pai e mais eu fumos alumnos do mesmo centro, hai máis de vintecinco anos.

O curioso de todo isto é o conxunto de lembranzas que, coma unha película, pasean pola miña mente, xa que hai tempo que non me emocionaba, é necesario administrar as bágoas e as emocións, despois de chegados os corenta; pero volvendo ás miñas -ou ás nosas- lembranzas do Insua, agora atopo nas caras doutros adultos a moitos dos compañeiros e compañeiras que gastabamos os zapatos correndo polo patio, e que chegan agora cos seus fillos ou vixían á saída do comedor. É inevitable que un formigueo pase pola pel cando vexo as aulas, os pasillos, a Dirección...

O recinto ten cambiado algo dende entón, pero aínda queda a nostalxia na miña alma. Cantos poemas teño recitado arredor das columnas do patio! Publiquei os meus primeiros sentimentos na revista A Pravia, que precisamente fundamos naqueles anos. Tiñamos por vez primeira o galego como materia na escola, que a moitos nos abriu a conciencia de lingua propia. Tamén foi para min o comezo da ruptura coas diferenzas de clases, dado que ata entón se nos ensinaba que o galego era a lingua da aldea, e non da vila. Séguense arrastrando aínda hoxe moitos destes complexos na nosa sociedade; non serei eu quen diga que renega do castelán, despois de todo na miña xeración e nas anteriores foi a lingua de aprendizaxe. Creo na convivencia, o resto é pura hipocresía, pero é necesario que os nosos fillos coñezan e saiban recoñecer as súas orixes neste mundo global.

Estaba a falar de lembranzas e cáseque fago un manifesto; porque así era eu, rebelde. En certa ocasión, sendo xa alumnos de 8º da EXB a comezos dos anos oitenta, cando se falaba de "cambio", eu semellaba unha libertaria, como soe dicir o meu amigo Moncho Paz. Para protestar por unha inxustiza contra os alumnos escribín nun daqueles encerados -nos que os meus fillos escribirán algún día- a sentenza de "Máis vale morrer de pe que vivir sempre axeonllado". Como delegada da clase pareceume unha mensaxe oportuna, pois querían deixarnos sen excursión de fin de curso despois de ter traballado moito vendendo lotería. Naquel intre entrou na aula o director, “Don Varela”, que preguntou quen fora o autor daquelo; levanteime e díxen: Fun eu! Coma sempre, olloume con autoridade, e con respecto pediume que borrara o encerado e que non se volvera a repetir. A verdade e que o vexo pouco, pero cando coincidimos aínda segue a chamarme "a nosa poeta".

Estaban tamén Chema G. Barcia, que impartía Lingua e literatura española , e falaba do respecto mutuo, aconsellándonos que deberíamos ler a prensa, de feito lembro que sempre levaba El País baixo o brazo; Antón Castro, membro de Fuxan os Ventos, que impartía galego e teatro, ao seu carón demos vida a Unha Espiñiña de Toxo chamada Berenguela e descubrimos Castros, Mámoas e Medoñas e, como non, comezamos por indagar na historia da prensa en Vilalba e na vida dos seus escritores e poetas.

Dende entón ata agora aquelo axudou a dar un sentido as nosas vidas e as nosas inquedanzas. Nesa época viu a luz A Voz de Vilalba, en cuxas páxinas eu vertía as miñas verbas de cando en vez en forma de poemas, ata hoxe en día. Podo dicir que me considero afortunada: aquelas vivencias, aquelas inquedanzas, gustaríame agora que as tivesen os meus fillos.

Había máis mestres que fixeron un bo traballo, sería inxusto non lembrarse deles, pero a nos atraíannos os "progres", aqueles mozos de vinte e tantos anos, que querían impresionar aos seus discípulos. Non podo evitar pensar en Benedetti e no seu poema Pasatiempo, do libro Viento del exilio:

Cuando éramos niños/ los viejos tenían como treinta/un charco era un océano/la muerte lisa y llana/no existía./ Luego cuando muchachos/los viejos eran gente de cuarenta/ un estanque era océano/ la muerte solamente/ una palabra. /Ya cuando nos casamos/los ancianos estaban en cincuenta/ un lago era un océano/la muerte era la muerte/ de los otros. / Ahora veteranos/ ya le dimos alcance a la verdad/ el océano es por fin el océano/ pero la muerte empieza a ser/ la nuestra.

Pasou o tempo e, como dicía o "Guedelliñas" (Xosé Luis García Mato):

O tempo é fondo e longo./É un vello pelengrino sen paraxe/ que xamais foi novo./O tempo sempre foi un vello canento/ e un pelengrino tolo./ O tempo.../non ten remate nin comenzo.

Quero enviar unha forte aperta aos compañeiros de entón, e só lle pido á vida que sempre haxa polo que loitar, que non se perda o respecto aprendido e que non nos confundan os tempos, os pasados e os que quedan por chegar. A todos eles con agarimo, en especial a Moncho, Paulo e Mario.

10 de out. de 2008

De ideoloxía


Pilar Maseda

Teño por costume presentarme sempre como Vilalbesa da Praza, da Rúa do Sol, calquera que observe este dato pode pensar que me sinto diferente por esto, pois é verdade, medrei na Vilalba dos anos setenta daquela non eramos todos iguais, vivir nun sitio ou noutro do pobo socialmente era diferente, fun testemuña xeracional do cambio social na década dos oitenta chamada a da “movida” polo xurdimento dese movemento sociocultural de entonces en España.

Nós medramos ao ritmo do pobo, que coa inxección económica da "central das Pontes" e da "Alúmina" na Costa tiña a Vilalba de camiño, polo que se notaba esa evolución de preto pero éramos unha vila gandeira e agrícola sen evolucionar.

Lembro sendo adolescente, ter acompañado a meu pai a un mitin do PSOE na Coruña onde o guión versaba sobre todo na necesidade da reconversión industrial e da incorporación ao mercado común europeo; alá no principio dos oitenta falábase de "cambio" e algunha xente non tiña medo de levantar o puño e cantar a “internacional”, falábase de ideoloxía e de modernidade, pero en Vilalba fai algo máis de vintecinco anos non era fácil falar de ideoloxía e menos de socialismo ou galeguismo, cara dentro, parte daquela sociedade quería remontar o pasado pero aínda había medo aos comentarios e algún que outro personaxe.

Meu pai rexentaba un bar na Rúa do Sol que moitos rebautizaron como "a movida", homenaxe a época, (tamén tiñamos un negocio de venda ambulante, o noso cometido era vender de porta en porta, por todos os barrios e parroquias de Vilalba, teño que dicir que foi unha das experiencias máis enriquecedoras da miña vida, pero xa falaremos deso outro día.)

Volvendo ao bar, nas noites de troula e camaradería onde corría o clarete peleón do “Sotelo”, eu era testemuña das cantigas e mitins de taberna ao uso. Lembro que un día xurdiu a noticia da morte do “vello profesor” e alcalde de Madrid Tierno Galbán, aos meus catorce anos vin como unha tristura inmensa caía sobre as caras de meu pai e os seus amigos; pensaba, son valentes falan de república e socialismo en voz alta sen medo, daquela emocionábame lendo a Celso Emilio e saíame como un proído, un sentimento galeguista que xamais entenderon aqueles socialistas amigos de meu pai, nembargantes tiñan como himno a versión de Pucho Boedo do "monólogo do vello traballador", choraban escoitando: "Agora tomo o sol pero ata agora traballei corenta anos sen sosego..."

Volvendo a noite da nova da morte do "vello profesor" algún deles falou de conciencia social e que lle debían un respecto, así que despois de varios vasos de viño e moitas bágoas colleron o coche e dirixíronse a capital de España, eu esperaba ansiosa a súa volta, para min aquel feito equiparábase á auténtica "Odisea".

Regresaron cheos de emoción, abraiados do ben que se pasaba polo "puerto Pajares" (facía décadas que non ían a Madrid), enchemos o bar coas pegatinas do "oso e o madroño" co lema de despedida "Hasta Siempre", mentres algúns do pobo lles chamaban mortos de fame e borrachos aos meus heroes.

Recoñezo unha decepción tremenda dentro da alma, cánto camiño recorreron dando a cara todos aqueles nenos da posguerra que nos abriron as portas, quizás sexamos nós a xeración perdida, dós ideais ao acomodo, ónde quedaron as ideoloxías?, canso de falar coa xente tantos anos despois, ónde quedaron os idealistas?, a defensa pola igualdade do desigual?, os principios de convivencia?, agora a política só son verbas valeiras, moitos daqueles que criticaban a meu pai e aos seus amigos agora parecen ser "zetapeístas", xa non se fala de ideoloxía nin de ideas, agora a política é á carta; pura comenencia.

pilarmaseda@terra.es
Máis información de Pilar Maseda na Bibliografía Chairega.

21 de abr. de 2008

De Vilalba a Vilalba



Pilar Maseda


Nunca me foi difícil esbozar vellas lembranzas de infancia, forman parte de min coma o meu propio sangue: nacer ao carón do castelo dos Andrade, na miña praza de Santa María, na miña rúa do Sol onde a miña humilde sombra foi collendo corpo sempre ao carón das xentes do pobo, xentes sen complexos que sabían de onde viñan. Daquel xeito foi como comecei a amar á miña vila e á miña Terra Chá. Dende entón teño sensación de permanencia, esa sensación de saber que este é o meu sitio.

Logo xa de varias décadas e diversas cicatrices, no intre no que pensei perder a noción da vida rexurdiu en min aquela nena rebelde que necesitaba imperantemente amar ao seu pobo e dicilo en voz alta.

Eu, que gosto de falar cos meus veciños e conveciños, fai pouco algúns comentábanme que non fose inxenua, que Vilalba non ten historia, coma se carecésemos de identidade. Confeso que se me revolveron as tripas que me fixeron pensar en todos eses fillos que renegan de seus pais e non senten a máis mínima empatía hacia o propio, pensando que non ten historia nin valor, que o de fora ten máis importancia.

Estes son os que malinterpretan -dunha forma maliciosa e carente de autoestima- a historia do pobo; porque un pobo acomplexado de sí mesmo non é un pobo sano e as persoas e institucións públicas teñen a obriga moral de facer patria e non transformar a identidade na porta traseira coma se lles dese vergoña ser vilalbeses, e esconderse tras guións partidistas.

A proba está aquí na vila, somos un pobo ao que non se lle deixa medrar; carecemos de industria, de masa obreira, un pobo no que a media de idade é de xente maior, onde a xente nova só queda por conformismo e os que non vanse por propia supervivencia. Un pobo que non respecta o seu patrimonio e por riba o descoñece, un pobo que non recoñece a súa identidade rural por vergoña, onde aínda se escoita a verba “paleto” despectivamente, sabendo que aí están a nosas raiceiras. Somos un pobo que ten que ser valorado polos visitantes, un pobo onde só medran os especuladores onde permanecen frases tales como ”oir, ver y callar”, e a política é puro despotismo (ilustrado?). Non importa canto se invista en infraestruturas e melloras se o concepto de pobo non cambia.

Por todo isto o pobo é moito mais que o territorio, por saúde debe ser a conciencia de todos. ´

Máis información de Pilar Maseda na Bibliografía Chairega.

11 de mar. de 2008