Doce viaxe Ramón
1 de set. de 2019
O noso Ramón
22 de xuño de 2018
Lembranza dun neno galego
A miña tía tivo un fillo de moza; naquela época, nos anos sesenta, veuse obrigada a emigrar a Londres deixando ao seu bebé a cargo dos meus avós, pois non podía entrar no país co seu fillo. Alá casou cun italiano da profunda Nápoles e tivo outro fillo máis, a familia é curta. Somos cinco os herdeiros da casa do “Coto”.
Todos os anos por estas datas celebramos o San Martiño, e dende que teño uso de razón sempre vou facer a comida para os convidados. Claro que todo ten cambiado moito no lugar: a casa xa non é aquela onde convivían persoas e animais, agora a cociña non é de lareira nin o chan é de terra, as cortes que estaban ao carón agora son un fermoso comedor de pedra e madeira restaurados. Na aira xa non hai palleiros e na fronte da casa, coma moitos, están a agardar que lles asfalten o curral.
Cóntovos todo isto porque me emocionei coma lle pasou a Paulo Naseiro volvendo a ler ao Balbino o neno labrego de Neira Vilas. Rápido veume á mente o meu primo Miguel, aquel rapaz ao que a súa nai deixou na aldea para ser criado polos avós. Aquel rapaz do que os demais nenos se rían cando viña á escola a Vilalba, non só por non saber o castelán, senón tamén por un certo tatexo que lle saía ao falar.
Hai case vinte anos que non vexo ao Miguel, aquel rapaz de pel moura criado en Lanzós. Sei ben que se sentía desgrazado cando viña á escola, pero estaba en idade de se escolarizar, cando él só era un rapaz que levaba a alindar ás vacas ao vilar do Muíño do Queimado, onde parecía que non pasaba o tempo e toda influencia da vila era remota.
Velaí que un día a miña tía -súa nai- chegou de Londres pola sega, coma todos os anos, co seu home Toni, aquel italiano de Nápoles que odiaba os tomates crus. Segundo el alá na súa aldea só comían tomates no tempo da fame da posguerra italiana. Esta parella galego-italiana tivo outro fillo ao que lle puxeron de nome Franco De nena nunca entendín porque lle chamaban así, xa que aquí nos custara tantos anos desfacermonos do ditador. Logo souben que Franco é nome propio en italiano, e foi un pequeno alivio.
Pero volvendo ao Miguel, aquel neno da aldea, lémbroo cunha ollada inmensa e un pelo ensortellado, con aquela pelame xogando ao fútbol no campo da aira cando lle deron a nova, Migueliño -díxolle a avoa Consuelo-, a túa nai quérete levar para Inglaterra. Eu era pequena, unha nena, non entendía como ía facer Miguel en Londres, alí non había vacas nin prados de herba para virar. Como ía facer Miguel para entenderse? Case non falaba castelán e moito menos inglés.
E así, como outro máis, o Miguel foise para o estranxeiro, como se dicía na casa. Unha grande tristura invadiu a faciana dos avós e da súa madriña, que o criaran. A casa do Coto quedou baleira e triste.Volvín velo só unha vez, pasados uns anos. Viñera ver á familia pois morrera o avó Xosé, que fora o seu pai adoptivo.
Ó miña nai querida!. Viña moi cambiado. Non só o seu aspecto era distinto: traía roupa moderna, falaba con acento. Por aquel entón estreábase aquí a película Grease, e Miguel bailaba coma Travolta e as súas guedellas lembraban aqueles peiteados anos setenta, rizados con moitísimo volume. Aquel neno do Coto era un rapaz moi moderno, falaba perfectamente castelán e inglés, mais non esquecera o galego. Eu estaba abraiada, non podía crelo!
Pasaron os anos e nunca volveu, nin unha carta escribiu. Sei que viaxou por Europa, que estudou idiomas, e que un día marchou de Londres. Decidiu ir máis lonxe. Xa era un emigrante, e chegou até as antípodas. Está en Auckland, Nova Zelandia onde din que a vida é un paraíso.
Un día, navegando por internet, atopeino. É un home de negocios. Vino nunha fotografía: nótase que pasa dos corenta, e alá está rexentando cun socio francés un negocio de importación de viños selectos. O caso é que aínda teño un remorso na alma porque nunca volveu, a pesar de que moito ten cambiado todo aquí, pois xa estamos europeizados. Segundo me contan sempre di que un ano destes ha volver, pero o caso é que está lonxe, un galego máis que perdeu a patria.
Non se me vai da mente, levo unha loita constante pola permanencia no meu interior, intento educar aos meus fillos no amor propio á terra, pero ten razón Paulo, no seu artigo: nós somos aquela xeración que aínda medrou entre dúas linguas e moitas diferencias de clase. Quizáis eu non volva a ver ao Miguel, aquel neno da aldea; pero volvo cada ano ao San Martiño ás terras de miña avoa, na Chá.
A pasada fin de semana levei ao Mato e aos nosos fillos ao Muíño do Queimado, e con asombro descubrimos que está practicamente intacto, como eu o lembraba, iso si tapado con felgos que chegan até o tellado. Aló fomos con botas até os xeonllos por camiños de pedra impracticables. Dicíame Mato á volta: dende logo se o contamos moita xente non ha crer que isto aínda exista, porque é un lugar puro case sen adulterar, rodeado de curros e veigas por onde non pasa o tempo. Ese é o lugar da miña dualidade persoal, de filla de labregos e nena de pobo dos anos setenta.
Por último quixera dicir que poda que aínda perduren na nosa memoria algunhas diferenzas, pero non teñen que ser todas negativas. A vida ponnos no camiño, no lugar que toca, e nós somos semente que ten que medrar, rodeada doutras sementes Moitos ficamos outros escollen novos camiños que sementar.
Só a terra ten a resposta
ela estará aquí cando eu non exista,
cando sexamos ninguén en ningures
ela estará aquí.
Velando polos nosos fillos.
17 de nov. de 2008
Volver ao Insua Bermúdez
10 de out. de 2008
De ideoloxía
Teño por costume presentarme sempre como Vilalbesa da Praza, da Rúa do Sol, calquera que observe este dato pode pensar que me sinto diferente por esto, pois é verdade, medrei na Vilalba dos anos setenta daquela non eramos todos iguais, vivir nun sitio ou noutro do pobo socialmente era diferente, fun testemuña xeracional do cambio social na década dos oitenta chamada a da “movida” polo xurdimento dese movemento sociocultural de entonces en España.
Nós medramos ao ritmo do pobo, que coa inxección económica da "central das Pontes" e da "Alúmina" na Costa tiña a Vilalba de camiño, polo que se notaba esa evolución de preto pero éramos unha vila gandeira e agrícola sen evolucionar.
Lembro sendo adolescente, ter acompañado a meu pai a un mitin do PSOE na Coruña onde o guión versaba sobre todo na necesidade da reconversión industrial e da incorporación ao mercado común europeo; alá no principio dos oitenta falábase de "cambio" e algunha xente non tiña medo de levantar o puño e cantar a “internacional”, falábase de ideoloxía e de modernidade, pero en Vilalba fai algo máis de vintecinco anos non era fácil falar de ideoloxía e menos de socialismo ou galeguismo, cara dentro, parte daquela sociedade quería remontar o pasado pero aínda había medo aos comentarios e algún que outro personaxe.
Meu pai rexentaba un bar na Rúa do Sol que moitos rebautizaron como "a movida", homenaxe a época, (tamén tiñamos un negocio de venda ambulante, o noso cometido era vender de porta en porta, por todos os barrios e parroquias de Vilalba, teño que dicir que foi unha das experiencias máis enriquecedoras da miña vida, pero xa falaremos deso outro día.)
Volvendo ao bar, nas noites de troula e camaradería onde corría o clarete peleón do “Sotelo”, eu era testemuña das cantigas e mitins de taberna ao uso. Lembro que un día xurdiu a noticia da morte do “vello profesor” e alcalde de Madrid Tierno Galbán, aos meus catorce anos vin como unha tristura inmensa caía sobre as caras de meu pai e os seus amigos; pensaba, son valentes falan de república e socialismo en voz alta sen medo, daquela emocionábame lendo a Celso Emilio e saíame como un proído, un sentimento galeguista que xamais entenderon aqueles socialistas amigos de meu pai, nembargantes tiñan como himno a versión de Pucho Boedo do "monólogo do vello traballador", choraban escoitando: "Agora tomo o sol pero ata agora traballei corenta anos sen sosego..."
Volvendo a noite da nova da morte do "vello profesor" algún deles falou de conciencia social e que lle debían un respecto, así que despois de varios vasos de viño e moitas bágoas colleron o coche e dirixíronse a capital de España, eu esperaba ansiosa a súa volta, para min aquel feito equiparábase á auténtica "Odisea".
Regresaron cheos de emoción, abraiados do ben que se pasaba polo "puerto Pajares" (facía décadas que non ían a Madrid), enchemos o bar coas pegatinas do "oso e o madroño" co lema de despedida "Hasta Siempre", mentres algúns do pobo lles chamaban mortos de fame e borrachos aos meus heroes.
Recoñezo unha decepción tremenda dentro da alma, cánto camiño recorreron dando a cara todos aqueles nenos da posguerra que nos abriron as portas, quizás sexamos nós a xeración perdida, dós ideais ao acomodo, ónde quedaron as ideoloxías?, canso de falar coa xente tantos anos despois, ónde quedaron os idealistas?, a defensa pola igualdade do desigual?, os principios de convivencia?, agora a política só son verbas valeiras, moitos daqueles que criticaban a meu pai e aos seus amigos agora parecen ser "zetapeístas", xa non se fala de ideoloxía nin de ideas, agora a política é á carta; pura comenencia.
pilarmaseda@terra.es
21 de abr. de 2008
De Vilalba a Vilalba
Pilar Maseda
Nunca me foi difícil esbozar vellas lembranzas de infancia, forman parte de min coma o meu propio sangue: nacer ao carón do castelo dos Andrade, na miña praza de Santa María, na miña rúa do Sol onde a miña humilde sombra foi collendo corpo sempre ao carón das xentes do pobo, xentes sen complexos que sabían de onde viñan. Daquel xeito foi como comecei a amar á miña vila e á miña Terra Chá. Dende entón teño sensación de permanencia, esa sensación de saber que este é o meu sitio.
Logo xa de varias décadas e diversas cicatrices, no intre no que pensei perder a noción da vida rexurdiu en min aquela nena rebelde que necesitaba imperantemente amar ao seu pobo e dicilo en voz alta.
Eu, que gosto de falar cos meus veciños e conveciños, fai pouco algúns comentábanme que non fose inxenua, que Vilalba non ten historia, coma se carecésemos de identidade. Confeso que se me revolveron as tripas que me fixeron pensar en todos eses fillos que renegan de seus pais e non senten a máis mínima empatía hacia o propio, pensando que non ten historia nin valor, que o de fora ten máis importancia.
Estes son os que malinterpretan -dunha forma maliciosa e carente de autoestima- a historia do pobo; porque un pobo acomplexado de sí mesmo non é un pobo sano e as persoas e institucións públicas teñen a obriga moral de facer patria e non transformar a identidade na porta traseira coma se lles dese vergoña ser vilalbeses, e esconderse tras guións partidistas.
A proba está aquí na vila, somos un pobo ao que non se lle deixa medrar; carecemos de industria, de masa obreira, un pobo no que a media de idade é de xente maior, onde a xente nova só queda por conformismo e os que non vanse por propia supervivencia. Un pobo que non respecta o seu patrimonio e por riba o descoñece, un pobo que non recoñece a súa identidade rural por vergoña, onde aínda se escoita a verba “paleto” despectivamente, sabendo que aí están a nosas raiceiras. Somos un pobo que ten que ser valorado polos visitantes, un pobo onde só medran os especuladores onde permanecen frases tales como ”oir, ver y callar”, e a política é puro despotismo (ilustrado?). Non importa canto se invista en infraestruturas e melloras se o concepto de pobo non cambia.
Por todo isto o pobo é moito mais que o territorio, por saúde debe ser a conciencia de todos. ´
Máis información de Pilar Maseda na Bibliografía Chairega.