Amosando publicacións coa etiqueta xurxo martinez gonzalez. Amosar todas as publicacións
Amosando publicacións coa etiqueta xurxo martinez gonzalez. Amosar todas as publicacións

No centenario de Fernández del Riego

Xurxo Martínez González.-

Un século cumpriría aquel home de rostro singular cuns lentes confesores que o identificaban de xeito rápido en calquera fotografía de grupo. Un século de vida que rozou cos beizos pero non chegou. Un século que traía viva a memoria de dúas xeracións, lembranzas confesadas que se converteron en refuxio nos tempos de brétemas hostís e de impulso en horas de boa andanza.
Escoitar a Fernández del Riego era o máis cercano a tocar a historia moderna. Falar con el era interrogar, opinar ou mesmo chancear cos datos históricos vivos na súa voz.
Foi un dos últimos galeguistas republicanos, de notoriedade xa dende os anos mozos previos á guerra de 1936. Daba leccións coa súa actitude ante a vida e ante os problemas de Galiza. Leccións de doutrina mansa sustentada no nacionalismo progresista. Leccións de afabilidade e proximidade ante calquera persoa sen reclamarlles antes un título ou cátedra.
Nas horas compartidas nas conferencias e conversas de Fernández del Riego un sentía pasar o ronsel, por cativo que fose, da mirada histórica da nosa terra. Mirada feita dende os lentes dun home fomentador incansábel do país. Inquebrantábel na súa xusta crenza dunha patria ceibe. Arrastraba con firmeza a memoria republicana arrebatada a punta de máuseres feixistas, o silencio do maquinar clandestino e a entrega xenerosa á acción cultural, dende a Academia Galega até a Fundación Penzol. Arrastraba o vento da historia.
Fernández del Riego entrou no Pórtico da Galeguidade con xustos méritos de quen observaba o cotián de Galiza e alí onde atopase unha eiva, onde notase que algo se precisaba, alí estaba el para traballar. Por iso, pasou toda a vida entregado á grande obra de dignificar e normalizar esta terra nosa. E hoxe aínda queda por facer para non perder os logros acadados e acadar os logros da liberdade que tantas xeracións de galegas e galegos soñaron.

20 de maio de 2013

Homenaxe ao doutor Antón Beiras

Xurxo Martínez González.-

Persoas que deixan pegadas na retina dos contemporáneos e feitos eternos lembrados ao andar polas rúas ou avenidas da cidade. Un compendio de experiencias acuguladas ao longo dos anos: relatos familiares, anécdotas amistosas ou sabores dun tempo fuxido que gustamos de lembrar en comunidade.

A veciñanza do Vigo mergullado nas tebras de Atila sabía da habelencia médica dun oftalmólogo compostelán, de nome Antón Beiras García, con consulta na céntrica rúa de Policarpo Sanz, no edificio Sanchón onde tamén estaba o despacho de Valentín Paz Andrade. Porque moita rapazada pasou por alí para corrixir o estrabismo e aquelas diagnoses valeron para que o doutor avanzase nos seus estudos científicos deica conformar a proposta do Vigoscopio.

Un grupo máis reducido coñecía a súa relación matrimonial cunha galega nada en Cuba, aínda que axiña de volta á terra. Antía Cal Vázquez era o nome da ideóloga da Escola Rosalía de Castro, un candil de claridade progresista e galeguista, unha forma de aplicar a pedagoxía educativa (inspirada na II República) que torna de novo a ser unha urxencia vital para uns pobos condenados á ignorancia polas administracións públicas e que esixe un traballo voluntarioso do conxunto para superalo. Ante a súa desidia, a nosa iniciativa.

Antón (Tucho entre os achegados) e Antía convertéronse nunha parella particular. A algunha xente chocáballe mirar a persoas de tan distinguido nivel social, de familias fortes, falando decote en galego. Un acto transgresor e heroico. Un exemplo firme de quen cren nas ideas. Un estímulo de dignidade. O propio Antón publicaría un dos primeiros artigos científicos na nosa lingua.

O doutor Beiras proviña dun carballo nacional, ou como dirían os paisanos “do país”, formado á sombra do Partido Galeguista e integrado nas “Ultreia” de Álvaro de las Casas, con Francisco Fernández del Riego á súa fronte. Pertencía ao clan das novas camadas destinadas a desenvolver un Estatuto fusilado cos máuseres feixistas. Cando a creación da Editorial Galaxia, alí está el. Reparade, pois, no coñecido cadro de Xohán Ledo que retrata o primeiro consello de xestión.

A morte roubóunolo en 1968, con 53 anos. O Padre Seixas deulle a despedida cunha homilía en galego. Disque uns amigos entregaron á viúva unha bandeira nosa para pousar encol do cadaleito.

Deica os nosos días chegou Antía Cal, que continuou a tarefa conxunta daquel matrimonio apostando polos vieiros pedagóxicos máis renovadores, por unha educación integradora, de relación estreita entre alumnado e profesorado, ilustrativa baixo as miradas atentas de figuras senlleiras penduradas nas salas de estudo ou corredores (dende o Che até Salvador Allende). Nos últimos anos comezaron os recoñecementos públicos polo seu traballo, cunha rúa na cidade viguesa ou a entrega do Premio Trasalba en 2012.

O 2 de marzal a Irmandade da Sanidade Galega homenaxeará ao distinguido médico. A descuberta dunha placa no edificio Sanchón sinalará ao longo dos anos que alí traballou un home entregado ao progreso científico dende os lentes de quen non agocha a súa identidade. E alí estará a súa viúva para lembrarnos, coa súa simple presenza, que existen razóns para seguir adiante, de non decaer no esforzo de manter acesas as ideas comúns malia os refachos de iniquidade xerados na epiderme da miseria humana.

23 de feb. de 2013

A irmandade dos famentos de 1853

Xurxo Martínez González.-

En Galiza non se pide nada, emígrase. Debuxouno e escribiuno Castelao, con aquel xenio tan capaz de mesturar nunha oración cativa a expresión dun pobo bíblico que vivía (e vive) un constante éxodo. Aínda está en voga berrar: “a terra para quen a traballa” pois aquí a terra só é para quen a explota con lucro colonial mentres asistimos á despedida ao estranxeiro de moitas mentes lúcidas, necesarias para unha nación mergullada con escasas reservas de osíxeno.

Unha emisora cubana recuperaba hai pouco un episodio tráxico da historia recente: a emigración de galegos en condicións de escravismo. Non, non o digo como un tópico recorrente nin como unha hipérbole para cargar de dramatismo. Dígoo con todas as da lei: escravos en plena metade do século XIX, cando o sistema liberal español estaba asentando as súas bases, tristemente sobre cimentos conservadores, retrógrados, fortemente católicos (saudosos da Inquisición), centralista e militares. Porque o Estado español non viviu nunca unha revolución semellante á Gloriosa da Inglaterra de 1688, á francesa de 1789, ás europeas de 1848 e xa non digamos á rusa de 1917. Un estudo pausado da construción do réxime constitucional español (recomendo ler os traballos de Borja de Riquer, que engade o apartado do tratamento ás nacións emerxentes no territorio peninsular) amosa unha continuidade do Ancien Régime con diferentes alteracións pero xamais cunha forte ruptura. O máis parecido que houbo foi a revolución de 1854 que Marx e Engels estudaron dende a prensa.

Nesa época do Bienio Liberal (1854-56) situamos os feitos. O deputado por Ourense, Urbano Feijoo y Sotomayor, ofreceu unha solución á crise de 1853, chamada a “fame irlandesa”. Unha oferta que pretendía arranxar a aglomeración de xente pobre, enferma e famenta nas vilas galegas. Aqueles humillados e ofendidos fuxían das aldeas (nalgúns casos até case quedaren desertas) porque non tiñan que levar á boca. O tamén deputado, xurista e economista da Galiza irredenta, Ramón Pasarón Lastra (natural de Castropol), elaborou un informe sobre a situación galega onde narra a presenza de cadáveres nos camiños dos barretes ás vilas, de esfameados esmolando anacos ou faragullas de pan, doentes sen medicación, nenos estremecendo co frío, mulleres desesperadas ante a chegada da morte. Esta era a imaxe da Galiza de 1853, que Xoán Manuel Pintos expresou no poema que comeza: “Deitouse a fame ao longo nos sembrados...”.

Urbano Feijoo, un avarento e miserento comerciante (capitalista metido nas obras do ferrocarril) que fixo negocio a partir da desgraza humana, propuxo sacar os galegos da fame por medio da emigración a Cuba en condicións escravas. En 1854 presentou nas Cortes o tráfico de persoas, ou como se dixo “transportar trabajadores libres” (no peteiro dos miserábeis sempre se perturba a palabra liberdade) a cambio de posuír o monopolio. Así se fixo e o redactado nun papel, sempre máis bonito aos ouvidos, consumouse nunha verdadeira calumnia humanista: os galegos escravos non podían renunciar ao contrato (segundo o estatus xurídico que tiñan), obrigábanos a asinar (a eses analfabetos) a conformidade dun salario estipulado polo patrón (6 pesos mensuais, que era menor dos 20 dos escravos negros de Cuba), algúns foron vendidos a outros países etc. Esa era a saída dos esfameados galegos: cepos, azoutes, escaseza de alimentos, mal vestidos...

O negocio durou pouco grazas á presión social exercida. Pero reparemos no debate sobre o que se ergueu esta polémica actuación: era Galiza unha terra pobre? Os progresistas (cunha forte presenza nas vilas galegas) denunciaban que a fame de 1853-55 (léanse os estudos de Saurín de la Iglesia) non eran por mor unicamente das malas colleitas, senón tamén por mor dun contrato inxusto como era o foro e unhas leis gravosas. Os labregos pagaban cos alimentos o arrendamento da terra. E cando non tiñan, acudían os usureiros con taxas de xuro altísimas. Os produtos logo se exportaban ás potencias europeas, o que provocaba fortes contestacións sociais (como o soado “motín do pan”, liderado por unha muller, Dorotea Santos, na cidade de Palencia en 1856). Claro que había alimentos, como hoxe en día!, pero non eran distribuídos segundo as necesidades socias senón segundo as regras do mercado, do lucro, da exclusiva ganancia duns poucos ante a miseria e a morte dos moitos. O progresismo galego golpeou contra aquela visión (en parte supón un enorme latexar nacionalista, herdado do provincialismo e dos liberais galegos da primeira onda do Trienio de 1820-23, estudosos de ilustrados coma Sarmiento).

O citado Pasarón Lastra denuncia a mala xestión da economía, a división da terra, o abuso dos usureiros, dos foreiros e dos “mensaxeiros” encargados de cobrar os impostos. Denuncia, incluso, a condición colonial pois se pechaban empresas de salgadura tras aproveitar os recursos naturais propios para darlle prioridade a outras industrias peninsulares. O máis interesante do informe é a conclusión: creación de “Cajas de Préstamo Hipotecarios”, en todos os partidos xudiciais, para garantir o acceso a toda a cidadanía, con xuros baixos, con traballadores achegados os clientes etc.

A fame de 1853 e a posterior masiva emigración favoreceu o fomento e consolidación no maxín colectivo da irmandade con Irlanda, que xerou toda unha literatura e mitoloxía excepcional, de Ossián a Eduardo Pondal. Mais a irmandade existente é a dos brazos dados dos humildes da terra, necesitados dunha emancipación urxente como clase social e, nosoutros, como nación en forma de república galega. Canto menos, os nosos emigrantes de Cuba, como todos os espallados pola xeografía planetaria, conseguiron dotar ao ser galego un alto signo de consideración, heroicidade e valentía, como berraba emocionado Suárez Picallo en 1959, ante as masas populares. A mesma irmandade que sentiu José Martí cos galegos heroicos que combateron canda el.


10 de xan. de 2013

Se pides unha macela...


Se pides unha macela, miraranche por dúas veces mal

Xurxo Martínez González.-

Non sei que sucede nos bares, cafeterías e restaurantes de Galiza cando un pide que lle sirvan unha macela. Algo tan sinxelo pode volverse un trauma. O persoal tende a fitar para ti e en cada ollo unha interrogación. Cóntovos o meu caso:

Cada día estou máis canso de pedir unha macela e ter que dar explicacións. A vindeira vez que alguén me interrogue por pedir unha macela, unha macela que non é un zume de pataca, xúrovos que lle zoupo coa man aberta. Pero que ten de raro neste país pedir unha macela? Só quero unha macela, máis nada. Que non fai falla ir ao monte por ela. Basta con baixar ao supermercado. Non a quero montesa, só quero unha macela.

Nun deses ollos que finca en min o canto máis punzante do signo de interrogación leva escrito: atópaste mal? Pero imos ver. Un non pode pedir unha macela porque ten sede, porque lle sabe ben ou porque lle sae da punta da lingua pedila? Pero é que sempre, sempre, sempre que alguén pide unha macela ten que estar forzosamente malo do bandullo? É que non ten máis finalidade a macela que sandar as dores estomacais? Non, non estou de resaca, grazas pola túa preocupación, moi amábel. Para iso xa teño Almax.

Pero é que logo, no outro ollo do persoal, vén outra interrogación que remata por tronzar a miña simplísima solicitude: que é unha macela? E veña a explicar o que é e retorna a discusión máis desgastada da historia universal galega: como sodes, sempre rebuscando as palabras máis raras e diferentes do castelán. Pero imos ver. Se en galego se chama macela como a vou chamar? Non nos educan na escola a identificar co seu nome correcto os obxectos que nos rodean? Entón en galego teño que dicilo mal porque senón son de non sei que causa arredista da emancipación plena dos que queremos distinguirnos do castelán porque somos xente moi rara que odiamos todo o que é español para crearmos fronteiras que dividan aos pobos do mundo enteiro só na procura da nosa identidade que ao final acaba nun nacionalismo extremo e xenófobo de integristas dispostos a asasinar milleiros de almas (incluídas as transplantadas) que non falen o galego que eu pretendo falar ao chamar á macela macela?

Pois a min non me peta dicilo mal e non me cansarei de explicarlle o camareiro o que é logo da correspondente pregunta: perdón, que no le entendí?

E cando coidaba que aí remataba todo, sucede que en casos en que estou acompañado dunha amiga que pediu unha clara, o camareiro sempre di: la manzanilla para la señorita.

Cágome en…


Xurxo Martínez González

29 de out. de 2012

Francisco Añón, guieiro da Santa Compaña

Xurxo Martínez González.-

Hai cen anos que nos deixou Manuel Leiras Pulpeiro e o seu espazo é unha matria expropiada nas terras de Miranda. O poeta humanista e médico republicano, un demócrata en conxunto, obtivo o recoñecemento social daquel tempo. Non ía ser menos para quen non miraba o peto propio pasa sandar os doentes ou para librar a batalla das ideas.

Manuel Leiras Pulpeiro é un Manuel Curros Enríquez, pero da Mariña. O poeta da Mariña porque o das montañas foi Antonio Noriega Varela, en atinada descrición de Aquilino Iglesia Alvariño. E tanto nome xunto só fai reafirmar o potencial literario desta a nosa terra.

Ambos Manuel foron republicanos, foron demócratas, foron varudos poetas desexosos da emancipación dos escravos da terra. Dous intelectuais que continuaron a hexemónica autoestrada progresista da cultura galega, que arrinca ao noso entender no primeiro liberalismo, isto é, na loita contra os franceses.

Manuel Curros Enríquez tiña un mestre recoñecido, Francisco Añón Paz, que naceu o mesmo ano en que o Estado español se dotaba dunha constitución. Logo é o bicentenario de quen podería ser o precursor dos vates revolucionarios de Galiza que asumiron o galego como lingua de expresión literaria.

Francisco Añón naceu para ser rebelde. O seu nome comezou a socializarse nos círculos da Academia Literaria, naquela Compostela de ares provincialistas. Colaborou en case toda cabeceira xornalística que se comprometese cos intereses patrios. Sufriu por iso, e pola adscrición revolucionaria, a aceda vivencia do exilio en Portugal tras a derrota de 1846, fixada no calendario galego como data simbólica do primeiro berro de liberdade. Por certo, unha fixación que custou unha polémica en 1856 entre o grupo galeguista de Vigo e o da Coruña (este último contrario a apertar os Mártires de Carral).

Viaxou por Europa para regresar finalmente a Madrid. Non sabía que ía ser a súa derradeira morada. Pero era feliz porque el estaba arrentes dos republicanos que loitaron para o triunfo da revolución de 1868, preludio á Primeira República. Como felices foron Manuel Curros Enríquez e Manuel Leiras Pulpeiro. Nun suspiro desapareceu todo.

Os galegos residentes na “vilapodre”, que así chamaban a Madrid os nacionalistas de inicios do XX, conformaron parladoiros. Un costume de socialización que bota as raíces tamén no primixenio liberalismo. Un daqueles parladoiros co tempo se constituíu como asociación co nome “Galicia Literaria”, onde o verdadeiro motor foi un poeta vigués malogrado, Teodosio Vesteiro Torres.

Aquela “Galicia Literaria” considérase unha sorte de primeira Academia Galega. Alí estaban Manuel Curros Enríquez, Xohán Manuel Pintos e Francisco Añón (elixido presidente da mesma). Pero durou o que a depresión persoal de Vesteiro tardou en levalo ao paseo do Prado e pegarse un tiro nas tempas. Outra desas promesas de Galiza que a morte nolo levou no florecer da vida.

O poeta revolucionario pasou os derradeiros anos na miseria. Morreu en Madrid, pobre. Os seus restos danse por perdidos, esborrallados nunha foxa común dun camposanto madrileño. Dez anos despois Manuel Curros Enríquez homenaxéao no Divino Sainete (1888), situándoo á fronte da Santa Compaña, que á vez nos lembra a Alba de Gloria de Castelao.

Añón leva xa a forza do seu verso no apelido que son letras de ouro para Serra de Outes. Unha poesía costumista pero tamén patriótica, intimista pero tamén revolucionaria. Cunha mirada distante e cun pasar rápido dos ollos, sempre o confundo con José Martí. Será cousa do frondoso bigote.

Vaia a nosa lembranza para este poeta no mes en que temos un ancho lugar na memoria para os asasinados por Atila. Pro nós faremos certo aquel proverbio de que non enterran cadáveres, enterran semente. Xurxo Martínez González

22 de ago. de 2012

Póñame unha fecha de viño, xefe!

Xurxo Martínez González.-

Dentro da anormalidade cotiá en que vive Galiza, é frecuente atoparmos exemplos en que o cliente fala galego e o vendedor contesta en castelán. Un erro comercial pois o “cliente sempre ten a razón”, tamén lingüística. Acontece o mesmo cando acudimos a algún organismo público e o funcionario parece non comprender, se cadra esqueceu, o dereito que temos a que nos falen no idioma propio desta terra.
Nestes casos, as persoas que temos conciencia coa lingua galega rogamos que nos falen en galego. Facemos ben porque cómpre lembrar que existimos, non somos reliquias dunha reserva para turistas ou investigadores nunha tese sobre culturas en perigo de extinción.
Porén temos o pernicioso costume de non sermos igualmente consciente á hora de consumir en galego. Porque é posíbel beber e xantar en galego. Basta con reparar no idioma do etiquetado do produto.
Hai iniciativas que abren furados de luz para o galego. Menores e pouco difundidas, pero existentes. Iniciativas que abrollan dun traballo antergo, dos que van devagar colocando as baldosas para asegurar o camiño fronte a outras que con tanto flash e “photocall” acaban sendo rodapés nun traballo universitario anos despois.
Sexamos exactos: hai quen traballan calados para tecer un país en galego en diferentes niveis e extractos fronte os que traballan con grandes proclamas, vistosas imaxes e fastosas galerías que son admiración dun día para de súpeto expirar. O importante, na miña opinión, é que calquera acto, proposta ou declaración que se faga teña unha repercusión no futuro e non quede nun sinxelo brinde ao sol por moitos aplausos que reciba nunha hora.
Galiza é unha terra viva en viños dende os tempos de María Castaña. Son moi recoñecidos alén fronteiras. Son merecentes de premios e galardóns internacionais. Dende as pequenas ás grandes adegas. Dan futuro á vida rural. É un sector económico relevante. E agora resulta que tamén etiquetan en galego (arredor do 75% da produción) e xuntáronse para conformar a Irmandade Galega de Adegueiros.
Neste vindeiro 25 de xullo, Día da Patria Galega, fagamos un uso consciente no consumo de produtos galegos e en galego. E cando ao mediodía vaiamos tomar un viño cos camaradas, amigos ou familiares, pidamos unha botella etiquetada en galego. E se imos organizar un xantar fraternal nun restaurante ou no monte, solicitemos viños etiquetados en galego. Exerzamos de galegos e galegas no consumo porque logo de nada vale laiarnos que o idioma desta terra esmorece.
Pidamos un ribeiro, un mencía, albariño ou garnacha tintorera que falen galego. Para os que non teñan referencias das adegas consulten este catálogo do 2008: http://www.galeguizargalicia.com/archivos_editor/file/A%20Fala%20dos%20Vi%C3%B1os%202008www.pdf.
Se cadra algún día conseguimos un anaco de normalidade cando nos poñan un viño galego e en galego cando berremos: “póñame unha fecha de viño, xefe!”.

10 de xul. de 2012

O sol brilla igual para todos

Xurxo Martínez González.-

Esta historia é verídica. É unha ensinanza dunha cativa de ensino primario. Primario, si. Pero que resulta insultantemente actual. Dunha actualidade noxenta cando un non deixa de quedar pampo cos prexuízos, non xa prexuízos, senón co racismo lingüístico aplicado dende un xulgado de Vigo.

Porque Vigo, que un saiba, é parte de Galiza e aínda que sexamos poucos, algúns indíxenas galegofalantes quedamos. Non vivimos recluídos en reservas estilo indios ianquis. Hai xente que reside no Berbés, en Teis, en Santiago de Vigo, en Bouzas, Saiáns, Lavadores, Zamáns ou Coia que falamos galego. Que si, que si: galego. Ga-Le-Go, Ga-a-l-ego que di o Puto Coke.

Mentres agardaba por un amigo, mestre nunha escola de Pontevedra, paseei polo corredor da zona de primaria. Na parede penduraba a “Árbore da lingua”, un traballo co gallo do Día das Letras Galegas. Esa árbore tiña mazás e en cada mazá ía unha historia.

Todas as pezas tiñan un título por fóra. Linas. Detívenme nunha que puña: “A miña avoa fala galego”. Abofé que a curiosidade levoume a lela.

A cativa relataba os paseos que decote daba coa súa avoa pola aldea e como lle gustaba falar con ela. Pero confésanos que a avoa fala galego e ela inglés. Mentres pasean miran obxectos que van nomeando en cadansúa lingua. Así cando ao fondo miran un animal, peludo e que ladra a señora di “can” e a rapaza di “dog”. Coido que a señora ensínalle o galego á pícara e esta o inglés á avoa.

Así van paseando: “ceo”, “sky”; “mazá”, “apple”... E chego á derradeira páxina dese minirrelato e atopo algo parecido a isto: “A miña avoa mira unha luz ao fondo, que ilumina e dá claridade. Ela chámalle sol. Eu chámolle “sun”. Pero o sol brilla igual para todos”.

Cando un le esta verdade, que por ser tan certeira algúns deben esquecela, e observa o analfabetismo dunha persoa do xulgado de Vigo, pensa no camiño que aínda nos queda por diante para ensinar, formar e educar a tanto desleigado e racista.

Lévana clara! Sóbranos alento, forza e saúde para conseguilo. Como din os de Pontevedra, hai que roelos!!!

25 de xuño de 2012

Instruccións para as asembleas do NPC

Proposta de instrucións para dar corda ás asembleas do NPC  

Xurxo Martínez González, David Rodríguez e Manoel Santos.-

 Coa nosa lexítima vontade, como cidadáns e non súbditos que somos, de seguir participando activamente no debate sobre a construción do Novo Proxecto Común, cremos oportuno achegar uns retallos da nosa visión acerca do papel –e metodoloxía de mínimos– das asembleas nesta nova andaina da esquerda no país noso. Facémolo porque cremos que tan importante como o obxectivo é o método, mais sobre todo porque aínda non se produciron reflexións abertas e estruturadas sobre cal é o lugar a ocupar por estas asembleas, que nós consideramos a cerna do NPC; e cal é o papel nelas dos cidadáns e cidadás que, sobardando xa o peso contrutor dos grupos políticos organizados cos que chegamos até aquí, deben agora tomar o verdadeiro protagonismo.

1. Previamente á celebración de calquera asemblea debe facerse unha convocatoria pública (e ben publicitada) cunha sincera invitación á participación de toda a cidadanía e non só daquela integrada nas redes e círculos dos grupos e correntes xa existentes. Trátase de facer sentir a todos e todas aquelas que estean interesadas en participar ou informarse que son benvidas e que as súas achegas son esenciais. A incorporación de persoas á asemblea debería ser só a título individual, sen privilexios nin cotas por pertencer a un grupo político.

2. O seguinte que debe facer unha asemblea é constituírse nun poder soberano e decidir como se vai chamar, pois en ningún lugar está escrito que esta deba levar o apelido A ou B, así como definir claramente o seu ámbito territorial.

3. Unha asemblea constituída debe nomear unha xestora.

4. A xestora debe esforzarse por dar cabida obrigatoriamente a persoas independentes dos grupos políticos xa constituídos. Algo que, ademais, é moi san como método de control de posibles componendas das correntes xa constituídas.

5. Ante a concorrencia dun número moi elevado de candidatos e candidatas a entrar na xestora un posible método dirimidor é o moi republicano do sorteo ao azar pois só a consideración da política como campo propio dunha elite dá por boa a existencia de cidadáns máis aptos ca outros para decidir sobre as cuestións do común.

6. As xestoras deben ser órganos principalmente administrativos ou coordinadores sen ningún papel político, salvo que, puntualmente, a asemblea lle encargue a elaboración de documentos para o debate. En todo caso, estes documentos deben estar abertos a unha reconfiguración, mesmo totalmente se fose necesario, pola propia asemblea que será a única lexitimada, ademais, para ratificar e dar validez a eses documentos.

7. Por ser o NPC un proxecto único pero con motores de distintos tempos (http://avozdevilalba.blogspot.com.es/2012/04/manifesto-tres-mans.html), as asembleas están, segundo marca o motor de tempo máis rápido, chamadas a elaborar con urxencia documentos con liñas programáticas e organizativas para a concorrencia ás vindeiras eleccións. Para iso, consideramos que unha xestora coas características referidas nos puntos anteriores, ou un grupo de traballo creado expresamente para iso, redactará unha proposta á asemblea e esta discutirá, emendará e mellorará.

8. Tamén inserido no marco temporal máis urxente, deberíase comezar a argallar unha Grande Asemblea Nacional á que acuda a delegación (escolleita segundo relatamos no punto 5) das asembleas territoriais cos documentos elaborados por estas. Na Asemblea Nacional porase en común o traballo local a fin de decantar un programa e un primeiro bosquexo organizativo.

9. No tempo longo, e coa velocidade devagar que marca o outro dos dous motores, pensamos que as asembleas deberían aspirar a ser espazos ou foros sociais que funcionen como o lugar de encontro entre os movementos sociais e as organizacións políticas. Coidamos que no canto de se realizaren reunións bilaterais entre movementos cidadás cos partidos políticos, o seu será que ese colectivo social exprese a súa demanda nun foro aberto a toda a cidadanía, incluídos os propios grupos políticos. Debemos superar ese xeito de actuar baseado en xuntanzas reducidas e pechadas para abrírmolas ao pobo. Debemos poñer en funcionamento outros mecanismos de relación entre o eido da sociedade política e o eido da sociedade civil. As asembleas refundiranse ou reformularanse como ese novo espazo de diálogo entre a cidadanía e o partido político. Será este quen traslade as reivindicacións sociais ás institucións para converter á instancia política nunha caixa de resonancia do movemento cívico.

10. Pensamos que, malia a asemblea estar permanentemente constituída, iso non significa que teña que estar continuamente reuníndose. As asembleas deben responder a unha necesidade clara por mor dun conflito ou pola necesidade de poñer en común temas de relevancia e interese (quen sabe se mesmo poden aspirar a convocar un foro social galego ou calquera outra iniciativa que poida xurdir no futuro). Mais non deben existir porque si, carentes ou vougos de contido. Crearmos estruturas enchufadas ao soro fisiolóxico non leva a ningures. Precisan dunha dinámica propia e dunha razón para a mesma.

11. A asemblea debe funcionar porque o movemento social reclame a súa convocatoria e non porque, segundo a conxuntura, lle poida interesar ao grupo político. Por iso, pensamos que é suficiente a existencia dunha demanda social manifesta ou a vontade dun só membro da xestora, para que a asemblea se deba reunir.

12. A asemblea é quen máis ordena. Por que non obrigar aos cargos electos dunha organización a render contas nestes foros? Por que non outorgar á asemblea, cuxas posicións políticas nunca poderán chocar cos principios da "igual liberdade" republicana, o poder revogatorio sobre o cargo político? Por que non recoller nos estatutos do partido político a submisión dos cargos electos á capacidade fiscalizadora das asembleas? Por que non crear un procedemento de revogación cando concorran as circunstancias que se estimen precisas pero que á vez non bloquee parvamente a acción dos cargos? Collamos o modelo dos comités de cidadanía argallados en América latina. O partido gobernante recolle nos seus estatutos un apartado que regula o novo contrato social entre o partido e o movemento social. Por que non traer ao noso país esta forma de organización?

Procuramos, con isto, ofrecer fórmulas distintas aos patróns que coñecemos cos ollos pechos. Recuncar nos modelos de organización xa coñecidos non é senón desbotar a capacidade creativa e imaxinativa de crearmos algo novo e renovador; é a actitude do preguiceiro.

Lanzamos estas achegas para un debate aberto e sometido á consideración pública pois aquí nin nós, nin ninguén, ten a potestade de sentar cátedra.

29 de maio de 2012

Ouvean os cans á porta de Galiza

Xurxo Martínez González.-

            En dous anos fóronse tres homes-símbolo. Fóronse tres representantes do espírito dunha xeración practicamente extinguida. Fóronse Francisco Fernández del Riego, Isaac Díaz Pardo e Xaime Illa Couto.
            Tres homes-símbolo como esteos da grande obra porque con eles vai a memoria da República e do galeguismo. Neles estaba a memoria do mitin das Arengas do Partido Galeguista, as paroladas dos intelectuais no obradoiro de Ánxel Casal arredor do Estatuto ou os debates dunha mocidade punxente na Federación de Mocidades Galeguistas.
            Mais esta tríade de defuntos, que deixaron unha longa pegada na cultura e na sociedade galega, eran símbolos vivos dun xeito de comprender a fraternidade e de practicar o nacionalismo. Coas súas teimas, coas súas ideas, coas súas eivas; pero sempre ao servizo da nación, sempre atentos á colaborar, sempre preparados para acudir onde se lles chamaba. Atendían con igual interese  e hospitalidade ao rapaz có veterano. 
            Xaime Illa Couto foi o pulmón da Editorial Galaxia e xunto a Francisco Fernández del Riego (o corazón) e Ramón Piñeiro (o cerebro), puxo en pé a maior empresa da cultura galega do século XX. Porén Xaime adoita quedar diluído porque non foi home de letras nin de presenza pública. Mais era o fol que lanzaba o ar cheo de ideas. É a necesaria turbina que de xeito constante bombea a un colectivo.
            Non foi testemuña pasiva senón protagonista na fundación de Galaxia, na creación da Fundación Penzol ou na aparición da Revista de Economía de Galicia, que tan honroso servizo fixo á nosa terra pois precisabamos estudar a realidade socioeconómica. E alí estivo Illa Couto dirixíndoa inicialmente. Mais tamén estivo detrás da fundación da SEPT e da tradución da Biblia ao galego que, malia non sermos católicos, valoramos a importancia que ten para a normalización da lingua. Estivo detrás do lanzamento en Galaxia da colección Illa (Xaime Illa) Nova (Cristina Novoa, a súa viúva) e que segue viva. Poderíamos citar outras tantas iniciativas.
            Xaime tamén foi un debuxante con dotes. El é o deseñador do logotipo de Galaxia ou da revista Grial. Realizaba caricaturas con trazos sinxelos pero moi realistas. Unha faceta descoñecida.
            A Fundación Illa Couto, que guarece os arquivos de Xaime e desoutros irmáns Fidel e Ramiro, ten ante si a obriga de difundir o legado e a obra destes republicanos e galeguistas, que axudaron a comprender a realidade máis inmediata e puxeron parte da súa existencia na bandexa común da cultura.             
            Mais esta Galiza nosa despídeos oficialmente cunha túnica negra e moi folgada que agocha o corpo esquelético dunha terra chuchada pola crise, ninguneada por unha camarilla de filisteos e ofendida até na súa autonomía. Galiza despide a tres homes-símbolo agochando a cultura nun manto opaco mentres limitan con fachenda a expansión da maior arte da nosa terra, a que nos internacionaliza: o idioma galego. 
             Forman xa na ringleira interminábel da Alba de Gloria que é a metáfora da fe no noso pobo. Non renunciemos á forza que temos para transformar o mundo. Se outros practican o desleixo de nada vale sermos pranxideiras no velorio. Por iso Del Riego, Díaz Pardo e Illa Couto participaron nas actividades que xurdían dende a sociedade sen contar en numerosas ocasións co apoio do poder público. Convertéronse en símbolos porque, malia a ruda adversidade, procuraron as fórmulas para conseguir que Galiza fose tirando ese farrapo noxento que impide recoñecerse a si mesma. Foron e son símbolos porque no canto de estaren cruzados de brazos laiándose no parladoiro dun café, decidiron cismar e debater para dotar á nosa terra duns lentes propios. Collámolos e miremos.

1 de maio de 2012

Manifesto a tres mans


Dous motores de tempos distintos para un Novo Proxecto Común

Por Xurxo Martínez González, David Rodríguez e Manoel Santos.-

Nestes meses de treboada política acumuláronse diferentes opinións e moitos rexoubes, en ocasións insubstanciais, para o artellamento dun proceso político en marcha. Como tal movemento en obras precisa das achegas, individuais e colectivas, que fornezan elementos de debate concretos na procura de botar os alicerces do Novo Proxecto Común. 

Os que isto escribimos sabemos que non estamos a descubrir nada que non se diga aquí e acolá. Recollemos ese murmurio, que de tan repetido comeza a ser enxordecedor, para botalo á esfera pública coa finalidade de converterse nunha panca que accione o debate colectivo. 

Propomos rozar na ramalleira informe que é o intre de creación de calquera organización e diferenciar dous espazos con dinámicas de seu. Dous espazos interconectados pero a distinta velocidade. Dous carrís en paralelo que nos leven cara a constitución dun movemento nacional, con base protagónica na cidadanía activa, que sexa quen de se expresar na esfera política con actores, actrices e un guión común xurdidos dun escenario estritamente asembleario que agrome dende as localidades e se espalle polo país enteiro. 

Reparemos na imaxe dunha zanfona na que os dedos deben, por unha banda, deslizarse con axilidade polas teclas para que soe a melodía mais na que esta só se produce, pola outra banda, co xirar moito máis pausado, menos espectacular e rimbombante, do manubrio que, con constancia, acciona a outra man. 

Como se fósemos tanxedores de zanfonas debemos imaxinar este proceso. Xebremos o que é a elaboración dunha candidatura de consenso (máis vistosa, amiga de focos e apurada polas datas) do que é a conformación dunha nova e renovada expresión política (máis subterránea, traballosa e de tempo pausado). Unha e outra manteñen unha relación biunívoca e neses vencellos cómpre poñer o acento. 

A alianza electoral é unha urxencia para frear o desmantelamento do ben común e do minguado poder público e tamén unha referencia necesaria para quen desexe traballar, sexa cal for o seu nivel de implicación, no horizonte das posibilidades e das alternativas concretas. Responde a un intre histórico. Probablemente, nos anos pasados non sería unha fórmula válida, nin sabemos se o será na mesma cuadratura do mañá. Estamos obrigados a termos unha idea ampla das candidaturas que dea unha resposta concreta ao neoliberalismo que está a minar os dereitos e as economías dos máis. 

Consideramos que a amplitude desa alianza táctica vai dende a socialdemocracia cara á esquerda, nun abano xeneroso composto por diversas sensibilidades. Hai un límite temporal (a convocatoria das autonómicas) que reclama unha celeridade non por iso transmutada nun cheque en branco a determinadas maiorías ou aceptación pasiva do que digan as cúpulas. 

A conformación das asembleas é urxente, e desde aquí facemos un chamamento a que en cada lugar do país a cidadanía, que considere necesaria a converxencia na defensa dos ataques que estamos a sufrir, comece a autorganizarse constituíndose en asembleas nacionalistas, cidadáns, ou do nome que cada grupo decida soberanamente. Este proceso precisará, por parte de todos e todas, dunha atención ben demorada, fóra de lindes temporais e de condicionantes mediáticos. O poder das asembleas constitúese dende abaixo e coa implicación dos seus axentes. Que ninguén agarde a construción dun movemento e dunha nova cultura política como un suceso ao chou, que veña dado, que estea ditado mentres nós copiamos coa cabeza agachada mirando para o papel. 

Un guión escrito dende a cúpula, que conciba as asembleas como o lugar onde debemos aplaudir coas orellas, non concorda cos principios de construción de abaixo a arriba. Mais tamén, calquera xesto público das organizacións, deberá recoller a pluralidade (incluído o arredismo) que se está a producir arestora nas bases e que excede a catro siglas. 

Cremos necesaria unha rexeneración que emana da experiencia da ocupación das prazas e da lectura da política como un exercicio desprestixiado. Hai que introducir novas prescricións que abrangan dende a revogabilidade e a subordinación dos cargos electos ás asembleas até a blindaxe do poder de decisións nas bases, dende o obrigado compromiso constante (e non só puntual e interesado) cos procesos asembleares até a fraternidade como cultura política, ao cabo, dende a democracia participativa á implicación do pobo mediante o traballo. Por iso, pensamos que a nova ferramenta política que se constrúa para as vindeiras eleccións debe facer pública e expresa a súa vinculación ás asembleas e debe asumir o seu carácter de medio para levar ás institucións os mandatos daquelas. 

Non entendemos a vindeira expresión emerxida das asembleas unicamente cal se fose unha sigla. Comprendemos o nacionalismo e a esquerda real como un movemento ancho que recolla os distintos eidos de actuación. A panca política é a expresión nas institucións de todo ese movemento pero é parte igual e horizontal aos movementos sociais. 

Observamos un anaco do pobo ateigado de ilusión e que cre necesario elaborar un novo voceiro que evite e corrixa as eivas doutras experiencias. Hai que reflexionar en comunidade, repasando os vellos postulados e introducir ideas chegadas doutros ensaios. Precisamos erguer un altofalante mediante a afirmación dun programa e non por medio da negación do outro. Isto non é un axuste de contas. 

O peche deste proceso resulta unha incógnita. Non cremos nos dixomedíxomes nin no prexuízo como argumento político. Pensamos que non se pode construír o común coa mentalidade do porteiro de discoteca que, arbitrariamente, escolle quen entra e quen non entra ao club. O resultado final responderá á participación da cidadanía, ao seu protagonismo activo, e non á creación dende arriba dun receitario pechado e inamovible. O difícil é enfrontarse ao debate, á argumentación e á exposición pública do pensamento político. Primeiro deamos a batalla e despois decidamos se o desenlace resulta óptimo ao baremo particular. Toca arremangarse, poñer a funda e traballar.

24 de abr. de 2012

A indignación chámase Roi Xordo


Xurxo Martínez González.- 

Roi Xordo, eis o nome da indignación galega. Eis a chamada a termos as orellas guichas. Eis a reclamación de exercemos como cidadanía para esixir dous puntos fundamentais: dilixencia na protección do patrimonio e transparencia informativa.

Podemos pedir máis explicacións: limitación nos efectivos, redución dos integrantes das brigadas, desmantelamento dos postos de vixilancia, tardanza na activación das medidas, incoordinación, falta de comparecencias dos responsábeis políticos, opacidade nos datos... Pero pedimos dous: cumprimento efectivo das leis de protección do patrimonio e transparencia informativa.

Roi Xordo, eis o nome da rebeldía baixo medieval, a Fusquenlla. Eis o petar na conciencia para derrubar a ignominia de quen se cren amos e señores desta terra. Eis a alerta para a activación da autoorganización, unha vez máis, do pobo. Non renunciemos ao noso protagonismo, non renunciemos ao noso poder, non renunciemos a sermos suxeitos activos con dereitos e deberes. Non escorreguemos o vulto nin permitamos que continúe esta farsa. Estamos fartos, fartos! Fartos dunha pandilla de filisteos que lles importa un carallo esta terra e a súa xente. Unha agrupación de ultras que teñen como primeiro principio ético o beneficio propio e como segundo, o desleixo. Interésalles unha merda onde fora parar o Códice Calixtino, que ardan as Fragas do Eume, que se especule co litoral ou cos montes; fan gala dunha soberbia inaudita con declaracións vacuas que denigran a quen disente tratando de desprestixiar a opinión contraria con demagoxia, mentiras e trapalladas como pasa coa lingua galega; trapichean coas caixas, coas empresas, cos fondos públicos (IGAPE) e co futuro desta comunidade á que odian fielmente, ódiana cunha violencia inaudita; atemorizan á sociedade botando cálculos para privatizar a sanidade e a educación cando non aparecen facendo de abandeirados da reforma laboral; fan e desfán como lles peta porque comprenden a maioría absoluta como unha tiranía, unha ditadura, un poder feudal como o de Nuno Freire de Andrade, o Mao. Eis o alcume de Feijoo o Terríbel.

Non tardarán en poñer o peteiro a ferver con palabras como democracia, maioría silenciosa e outras gaiteiradas. Pero xa non tragamos. Xa non cremos a manipulación dos medios públicos que unha vez máis quedaron en ridículo ocultando o lume ou ao non saberen nin sumar o número de persoas que había na folga xeral. Xa non cremos no argumento do vitimismo da crise que semella unha carta en branco para actuar como lles praza desmantelando aquilo que aínda temos: o sector público. Eo, aquí hai xente! Aquí estamos os que sufrimos a crise! Hai alguén aí?

Participemos nas convocatorias abertas, plurais e coa bandeira de defender un futuro digno. Reclamemos que cumpran co regulado no actual estatuto (non pedimos por hoxe máis!) e que informen con veracidade. Pedimos o que simplemente tiñan que darnos. Acabaremos, tristemente, reivindicando como virtude aquilo que é unha obriga.

Atendede, estoicade ben: Roi Xordo chama por todos nós.

3 de abr. de 2012

No centenario de Leiras Pulpeiro

Centos de roseiras de rosas roxas para Leiras Pulpeiro

Xurxo Martínez González.-

Naceu no ano en que unha revolución favoreceu o retorno ao poder do xeneral Espartero, a figura máis senlleira do progresismo español no século XIX. Tan importante foi que lle ofreceron a coroa de España denantes de se proclamar a Primeira República (1873). Alcumárono como o Washington español.

No fondo da cunca do val de Mondoñedo naceu, viviu e exerceu de médico este humanista de longas barbas como avenidas da cidade. Foi un camarada do xénero humano, servindo de xeito especial os humildes. Foi republicano e federal continuando a tradición do progresismo lugués que, con certeza, fora adepta ao sinalado Espartero.

Leiras Pulpeiro merece a nosa atención, neste seu centenario da morte, por unha dupla cuestión: a ideolóxica e a literaria.

Foi republicano federal e anticlerical. Había que ter coraxe para se enfrontar á curia mindoniense. Non houbo quen o dobregase. E participou das iniciativas políticas para acadar un estado federal que respectase ás nacións en ebulición e que fose xusto, fraternal e igualitario. A súa rexa actitude, a xenerosidade e bondade con que tratou os pobres supuxo unha afronta ós segmentos máis conservadores mais, pola contra, gañou o respecto e admiración xeral do pobo. Isto só o conseguen os grandes homes e mulleres da patria, aqueles que se erguen por riba da multitude que os sostén.

Foi o poeta da Mariña e Noriega Varela da montaña, segundo disección de Aquilino Iglesia Alvariño nun elo de discípulos (Noriega de Leiras e Aquilino de Noriega). Esta tríade gustaba da recolleita do léxico vivo e enxebre desa bisbarra que tantos escritores deu á literatura galega. Mais tamén foi poeta anticlerical e patriótico que ben poderíamos engarzar na temática con Manuel Curros Enríquez. Será esaxerado, será, pero Leiras é o Curros de Mondoñedo.

Porén é inxustamente esquecido por razóns que inválidas cando falamos de tal distinguido personaxe. Por iso acollemos cun loureiro na man calquera acto que realice o seu concello natal para homenaxealo.

Poucas lápidas atopamos en galego nos camposantos da nosa terra (como se os que morresen falasen todos castelán). A de Leiras Pulpeiro é unha delas e reza así: “Pra eterna lembranza do gran poeta é cibdadan Manuel Leiras Pulpeiro finou en IX de Noviembre de MCMXII. Os fillos de Mondoñedo en Buenos Aires lle consagran este homenaxe. Ano MCMXXI. Amou a verdade e praiticou o ben”. Pouco se pode engadir a esta coda.

Que vaian para alá unha manchea de “roseiras de rosas roxas”.

6 de mar. de 2012

Luís Soto e Mondariz


Xurxo Martínez González.-

O pasado domingo 5 de febreiro a Asociación Ecocultural Búrbida organizou un acto arredor de Luís Soto, quen fora mestre entre 1934 e 1936 en Mondariz. Recibimos o convite para dirixir unhas palabras arredor do protagonista.

Luís Soto deixou unha marca indelébel nas persoas que o trataron. Entre os asistentes había unha antiga alumna. Outros lembraban como os seus pais ou avós falaban daquel mestre que tivo que agocharse en 1936. Aqueloutros relataban detalles da xenerosidade ou da actitude rexa de Soto na defensa dos humildes.

Dende que o bolxevique ourensán pasara pola vila do Tea a súa pegada sobreviviu na memoria daquela xente. Algúns lembrarano como o mestre que tiña a súa aula nos baixos da casa onde vivía, por ser un líder do PCE e da UXT que decote pasaba pola Casa do Pobo, onde tamén impartía clases en horario nocturno para artesáns e labregos. Pode que alguén lembre que Soto formou parte do Comité de Defensa da República e que marchou loitar a Lavadores (antigo concello hoxe anexado a Vigo) contra o feixismo. Mais, abofé, a historia máis asentada foi a súa fuxida.

Aquel mestre, que compartía vida coa súa dona e fillo, pasou de ser un home respectado e admirado pola veciñanza a converterse nun foraxido que os falanxistas pretendían asasinar. Luís Soto agochouse en Mondariz varios días contando coa colaboración da familia, amigos e incluso do crego do lugar. Tivo que disfrazarse de muller e noutra ocasión de cura para fuxir das gadoupas de Atila. E foi quen de chegar a Celanova, onde viviu oculto unha longa tempada deica saír pola raia camiño de Francia vía Lisboa. Curiosamente, contaba Soto, na Praça do Rossio, na capital lusa, fora descuberto por un falanxista de Mondariz, antigo alumno. Este decidiu non denuncialo. Pode valer esta anécdota para amosar o valor humano que o mestre irradiaba entre a veciñanza.

Ao rematar o acto escoitamos a varias persoas falarnos das historias que se contaban na posguerra daquel mestre que se escondera e escapara da morte. Contáronnolas con viva expresión. Luís Soto vive na memoria de toda esta xente. De feito, cada poucos anos, aparece algún artigo arredor del ou organizan actos para que as camadas máis novas saiban quen foi.

Unha persoa que deixou semellante ronsel memorialístico debería ter o colofón dunha homenaxe do Concello de Mondariz e que este situase algún tipo de distintivo (un busto ou unha placa) na casa onde viviu e foi mestre.

Luís Soto foi militante nacionalista e marxista. Sen dúbida. Mais tamén o mestre que educou en valores éticos a unha xeración de Mondariz deixando un herdo de positiva valoración hoxe latexante entre distintas persoas, sexan da opción ideolóxica que sexan. Poucas persoas conseguen esa unanimidade. Logo resultaría inxusto que Soto non teña o seu lugar fixo na vila de Mondariz.

15 de feb. de 2012

Hospital Metropolitano Antón Beiras


Xurxo Martínez González.-

Vigo acolleu gratamente a sobranceiros intelectuais da cultura galega. Moitos deles, malia seren oriúndos doutros lugares, consideráronse fillos adoptivos dunha cidade que non puxo reparos en tal xesto. Esa acumulación e comuñón cos vigueses permitiron o florecer de destacadas iniciativas artísticas, arquitectónicas ou editoriais.
O hinterland vigués converteuse nunha capital da arte galega, no lugar onde distintos artistas desenvolveron a súa obra. A presenza destes favoreceu aínda máis a identificación da cidade coa comunidade galega.
Álvaro Cunqueiro resulta un exemplo de fillo adoptivo por motivos de sobra coñecidos. Unha figura do seu tamaño, un verdadeiro xigante da literatura galega, merece con certeza un recoñecemento. Cunqueiro, que nos ensinou a internacionalizar a nosa cultura por medio da expresión literaria en galego, é merecente de algo máis que ter unha rúa ou o nome nun instituto de Coia. Debería explotarse doutro xeito a imaxe dese espléndido fabulador que retiña no maxín unha cantidade incerta de anécdotas, contos e outras lerias.
O Partido Popular lanzou a proposta, no romper deste ano, de instituír o nome de Álvaro Cunqueiro ao novo complexo hospitalario de Vigo, que arelamos sexa integramente público pois a saúde das persoas non pode medirse nunha cifra monetaria. Faino no ronsel do pasado centenario do nacemento do escritor mindoniense (1911). Argumentan a educación na botica do seu pai naquel Mondoñedo antergo ou na publicación do libro Escola de menciñeiros. Sen dúbida Cunqueiro foi un entendido na materia.
Porén non estamos carentes na urbe atlántica doutras figuras intimamente ligadas ao campo da saúde para botar man de Cunqueiro. Sinalemos o humanista Antón Beiras García, recoñecido oftalmólogo a quen a cidade xa lle dedicou unha rúa (situada entre o nudo de Isaac Peral e a Travesía de Vigo).
Antón Beiras, coñecido como Tucho, instalouse na cidade en 1946. A consulta estaba situada no Edificio Sanchón, na rúa Policarpo Sanz, onde tamén tivo o seu bufete Valentín Paz Andrade.
Axiña centraría os esforzos de investigación na corrección do estrabismo viaxando por toda Europa. Publicou artigos en galego sobre importantes avances científicos. O resultado foi a creación dun aparello que axudaba a corrixir a deficiencia óptica. A ese aparello púxolle de nome “vigoscopio” nun evidente ademán á cidade da oliveira. Por mor da temperá visita da morte Antón Beiras non puido desenvolver o vigoscopio.
Alén da actividade profesional, Tucho tamén mantivo unha inquedanza intelectual que se expresaría coa participación no primeiro equipo de xerencia da Editorial Galaxia ou na cofundación da escola Rosalía de Castro na urbe onde residía e que dirixiu a súa dona, Antía Cal (excelente pedagoga educativa).
A atípica parella de Tucho e Antía, atípica dentro da súa clase social dado o compromiso coa cultura galega en tempos de obrigada escuridade, colocaron a Vigo nese epicentro da nosa terra, fose por razóns culturais, educativas ou científicas.
Vigo débelle ben a Álvaro Cunqueiro mais darlle o seu nome a un hospital non resulta o máis axeitado porque non foi, malia os datos expostos, unha persoa ligada ao campo da sanidade. Porén, Antón Beiras ofrece un elenco de argumentos a prol dese bautizo e resultaría arduo difícil negarllo. O Hospital (Público) Metropolitano Antón Beiras parécenos a mellor opción. Canto menos, deberíase considerar.

25 de xan. de 2012

Luís Soto. A xeira pola unidade galega

V. Outeiro

Edicións Xerais acaba de publicar, entre as súas novidades, a biografía “Luís Soto. A xeira pola unidade galega”. Sobre esta figura polifacética do nacionalismo galego escribiu Xurxo Martínez González. Falamos con el.


Cal foi a motivación para emprender o teu traballo de reconstrución da figura de Luís Soto?
A sintonía e proximidade que sentín con protagonista, creadas por varias persoas como Ferrín, García Crego ou Xosé González (Pepe de Redondela). Estes trataron moito a Soto e animáronme a escribir algo sobre el. A idea inicial era facer un artigo de investigación pero a figura de Soto abranguía demasiados eidos. A súa actividade era digna de ser coñecida e recoñecida. Velaquí o resultado.


Suponse que no momento de comezar coa esculca tiñas algunha idea sobre Soto: deches con algunha sorpresa especial sobre a súa figura?

Polo xeral sábense tres cousas: que acompañou a Castelao por Cuba e Estados Unidos; que participou na fundación da UPG e que dirixiu Vieiros. Non son actividades banais.
Porén, Soto despregara unha tarefa monumental dende os tempos da República até o exilio en México. Aparece como unha das figuras máis dinámicas, con distintas responsabilidades políticas, sociais ou culturais. Citemos algunhas: dirixente da Asociación de Traballadores do Ensino de Ourense (ATEO), director de Nueva Galicia, membro da dirección do PCE en México, secretario xeral da Comisión Galega do PCE, delegado da Internacional de Traballadores do Ensino, redactor de España Popular e Nuestra Bandera, dirixente da Alianza Nazonal Galega, director de Vieiros, secretario xeral do Padroado da Cultura Galega, fundador da UPG e do PGP etc.
Parece difícil soster que Luís Soto foi un home de segunda fila. El foi un motor de explosión en múltiples iniciativas.


Que destacarías da personalidade política de Luís Soto?

A coherencia e firmeza nos principios nos intres bos e malos. Soto sentiuse identificado coa liña do frentepopulismo e con esa idea morreu. Foi un dos responsábeis de integrar a ATEO na UXT dentro da liña deseñada polo PCE naquela altura. Na guerra civil potencia xunto a Castelao a Solidariedade Galega Antifeixista. No exilio aínda é máis clara esta postura. Mais sempre quixo engadir un matiz: as novas estruturas debían posuír autonomía. Se o PCE potenciaba a XSUN pois Soto potenciaba a Comisión Galega de Axuda á XSUN, por exemplo.
A súa gran teima foi a creación dun partido de orientación comunista ao servizo da nación galega. Eis a súa gran contribución política. Acadou o obxectivo co nacemento da UPG.


Sindicalismo, política, cultura... Podemos definir a Soto como un home total?
Pouco lle quedou por facer a Soto. O seu dinamismo e dispoñibilidade para a loita é digna de imitar. Malia as doenzas que sufría, que ás veces o tiñan encamado meses enteiros, non o afastaban do compromiso activo. Soto non era un militante pasivo, un que está por estar, que pasa por alí para ter un carné. Non hai actividade do exilio galego en México onde non estea Soto e fose sindical, política, cultural ou internacional.

Non pensas que Luís Soto sería merecente dunha maior atención por parte das e dos nosos historiadores?

Sen dúbida porque Soto ofrece un guión diferente para interpretar, por exemplo, o exilio galego. Polo xeral séguese, máis ou menos, o discurso oficial do exilio de Bos Aires. Soto foi crítico co Consello de Galiza no seu nacemento malia a amizade con Castelao, que manterían deica a morte do rianxeiro. Porque a vida de Luís Soto permítenos seguir a defensa da liberdade de Galiza dende unha interpretación marxista. Facer unha historia do nacionalismo non é cinguirse ao Partido Galeguista, a Castelao ou a Ramón Piñeiro. O nacemento da UPG, por exemplo, debe ser posto á luz da tarefa de Soto por teorizar un nacionalismo de práctica marxista.
O fondo privado de Soto foi entregado en 1993 , grazas á mediación de Elixio Villaverde García. Toda esa inxente documentación (até 18 caixas) debeu ter maior atención á hora de escribir a nosa historia.


Tampouco o mundo do nacionalismo político parece prestar a atención debida ao noso personaxe...

Luís Soto foi esquecido porque formou parte dos vencidos. Non só os da guerra civil senón os da historia moderna do nacionalismo galego. Se Soto decidise continuar na UPG tras o conflito de 1976 entón este libro xa se tería publicado.
Un dirixente como foi Soto debía aparecer no discurso do nacionalismo de esquerdas. Seguramente foi o primeiro gran ideólogo dun nacionalismo de orientación marxista. Está detrás do primeiro xornal comunista monolingüe en galego. Os seus traballos teóricos están no Arquivo Provincial de Ourense. Ninguén pode dubidar de que era a persoa máis formada das que fundaron a UPG. Soto viña da dirección do PCE; da executiva da Federación de Ensino da UXT durante a guerra; viña de liderar a corrente interna dos comunistas galegos que quería un PCG; tiña un vasto coñecemento da cultura galega e da teoría marxista-leninista etc.


Que outras figuras ou acontecementos da historia de Galicia pensas serían merecentes dun mellor estudo e proxección?
Tense traballado arreo nos libros de memoria e biografías. En poucos anos apareceron cousas sobre Xoán Xesús González, Víctor Fraiz, Benigno Álvarez ou mesmo Placeres Castellanos, por citar algúns que tiveron relación con Soto. Hai anacos da historia que contan con importantes investigacións (o que máis, seguramente, o período bélico do 36). Mais hai outros tramos en claroescuros como boa parte do XIX galego (salvando as achegas de Barreiro Fernández para a francesada e o levantamento de 1846) ou a historia máis recente do nacionalismo.
Considero, entre outros, que os episodios acontecidos na UPG deberían ser contados dende a óptica dos que foron expulsados deste partido. Non só dende o feito puntual senón tamén dende o ideolóxico. Cito os sucesos de 1976 ou a escisión da que naceu o PCLN. Descoñezo onde está gardada a memoria de persoas como Pepe de Redondela, García Crego, Xosé María Brañas, Manuel Reboiras, Ramón Muñiz, García Montes, Mariano Abalo, Xan Carballo etc. Estas persoas, que conformaron unha das xeracións máis determinantes do nacionalismo galego, deben contar a súa versión e deben aparecer persoas dispostas a recollela.

26 de nov. de 2011

O retorno de Antolín Faraldo

Xurxo Martínez González.-

Moitas nacións europeas fundaron a súa loita de emancipación no romper do século XIX. Europa reconfigurábase. O tempo dos grandes imperios tocaba á fin e emerxían, dende o fondo das idades, os pobos historicamente dominados: Polonia, Hungría, Irlanda, República Checa etc. Mais tamén petaban na porta Cataluña ou Galiza.

Un elemento común en todos estes procesos de liberación é a pegada do romanticismo. Nalgúns sitios chegou antes, noutros máis tarde. Pero en todos atopamos elementos que o sitúan nesta onda ideolóxica e artística. Foi unha corrente fondamente europea.

O nacionalismo galego nace no seu tempo, cando lle tocaba nacer. Non é extemporáneo. Non é un anacronismo. E se hoxe existe é porque o noso proceso continúa fronte a aqueles pobos que acadaron a súa liberdade no decorrer temporal, antes ou despois.

Adoita ser común que existan persoas que simbolicen o primeiro colectivo ou xeración que proclamou a necesidade de ser soberanos, de defender os intereses e o progreso da terra propia no canto de ser un sucedáneo, un punto alí, unha estremeira sen importancia fóra do xogo político.

Todas estas figuras merecen as meirandes loas e respecto. Hoxe ningún goberno dos estados denantes citados poría en cuestión a tarefa dos seus devanceiros. Porén, en Galiza hai quen miran con desprezo e arrogancia, con xesto anoxado e aldraxante a aqueles que loitaron, por exemplo, para acadarmos a autonomía que lles permite vivir, en moitos casos, do conto. Por iso existe a autoxenreira e unha exaltación da ignorancia como un éxito.

Antolín Faraldo é o símbolo incuestionábel do primeiro pensamento nacionalista. Recolle na súa traxectoria todo o provincialismo, aquel que en 1846 denunciara a situación colonial de Galiza e reclamara o lugar da nosa terra no concerto dos pobos. Faraldo expresa aquelas aspiracións, é o mito, o símbolo do primeiro espertar galeguista.

Dixo Murguía que, tras a derrota do levantamento coñecido como a Revolución de 1846, non volvería prestar atención aos problemas galegos. Hoxe sabemos que esta afirmación é falsa pois se ben Faraldo non volverá escribir sobre provincialismo (polo que sabemos) non é menos certo que viviu nun clima de represión conservadora, de persecución e censura que non evitaron que se prestase á actividades a prol de Galiza.

O betanceiro formo parte dos círculos do provincialismo exiliado en Madrid a carón de Romero Ortiz, José Rúa Figueroa, Eduardo Chao, Vicente M. Cociña etc. Participou nun acto a prol de Galiza onde se recadaban cartos para paliar a fame que mataba centos de paisanos e obrigaba á emigración a milleiros por cada mes. Mais alén disto, Faraldo participaba na vangarda do movemento progresista, máis próximo á esquerda radical que representaba o Partido Demócrata, xermolo do republicanismo federalista.

O seu nome aínda non está recoñecido. Apenas merece mención nos grandes ou pequenos discursos, incluso entre as fileiras do nacionalismo galego ou da elite intelectual. Parece un figura de culto cando a súa debía estar presente nas vilas e cidades galegas. Aínda menos mal que o Concello de Betanzos, en 2004, o declarou fillo predilecto, que o seu nome ten un paseo e que podemos contemplar o seu rostro nun busto (ollo!, a placa está en castelán).

Porén, neste mes que imos entrar de Santos, cando os galegos e galegas honramos os mortos (tan vivos na nosa cultura e tradición), merece a nosa atención a figura de Antolín Faraldo. Neste mes en que varios concellos van promover o uso do galego nas lápidas e nos actos funerarios como mostra de normalización (acaso en Galiza só morren os que falan castelán?), queremos propor que se inicie unha reclamación popular para solicitar o traslado dos restos de Antolín Faraldo (que están en Granada) ao Panteón de Galegos Ilustres.

29 de out. de 2011

Da Fundación Gonzalo López Abente

Xurxo Martínez González.-

Sóubeno moitos anos despois. Meu avó materno xa morrera cando apenas sabía falar. Xamais puiden conversar con el de tanto como desexaría hoxe. Esa idea peta na mente. Peta decote ao perdermos un familiar, un amigo, un camarada. A morte leva faragullas de memoria compartida, leva anacos de nós. É a soleira iniciática da vida.

Souben que Gonzalo López Abente fora amigo do meu avó, Xosé González Berao. Fórao nos anos da República en Muxía. Alí traballaron xuntos no Banco Pastor e alí compartiron parladoiro local. Despois da guerra meu avó mudará de residencia deica asentarse en Vigo.

Souben tamén que meu avó traballara en La Región de Ourense nos anos que camiñaban cara a democracia republicana. Nacera na rúa da Paz, a poucos portais de Ramón Otero Pedrayo e Vicente Risco. Non había moita diferenza na idade. O seu pai, meu bisavó, era o xastre do barrio. Seguramente se trataron, falaron, discutiron, compartiron parolas, simpatizaron ideoloxicamente non por galeguistas senón por católicos. Pero non o sei. Dificilmente o poderei saber no mañá.

En Muxía inaugurouse este ano a Fundación Gonzalo López Abente, na Casa das Beiras. Unha iniciativa necesaria que merece a nosa atención e aplauso. Todo o que sexa pór en valor a tarefa dos nosos devanceiros, situándoos no lugar axeitado, fortalece a preocupación pola cultura galega e reforza a identidade nacional. Máis cando estamos a tratar a un dos poetas da trindade irmandiña.

Non hai mellor expositor dos poetas das Irmandades da Fala que o poemario titulado Abrente, de Victoriano Taibo (figura viva no Val Miñor grazas ao Instituto de Estudos Miñoranos). Este feixe de poemas leva, a xeito de introdución, composicións de Ramón Cabanillas (o bo don Ramón do Salnés) e de Gonzalo López Abente. Era o ano 1922, ano de división no nacionalismo.

Estes tres, a trindade irmandiña, son os representantes da lírica das Irmandades da Fala. Os tres foron militantes activos, os tres quixeron abranguer diferentes xéneros literarios (poemas, relatos, teatro), os tres fixeron proselitismo alá onde residían.

Compararmos a produción de Cabanillas coa dos outros amigos é un desatino. A obra do cambadés está lonxe de atopar parangón cos escritores do seu entón. Pero por esa razón tamén sería un desatino non analizar a obra de Taibo e López Abente individualmente e non sempre baixo o monóculo de seren “epígonos de”.

En Gonzalo López Abente o mar invade coa súa presenza a produción lírica (Escuma da ribeira, Nemancos, Centileos nas ondas etc.). Tamén na súa narrativa aparece, dun ou doutro xeito, o océano (O deputado por Beiramar, O novo xuez etc.). Como non ía ser así cando vivía nun lugar coma Muxía, insua marítima da Costa da Morte. Pero nel aparece con outra técnica distinta a Manuel Antonio, con outra actitude diverxente á de Antón Avilés de Taramancos. Por casos lémbranos a Noriega Varela mais no canto de montaña hai mar, no canto de lameiros hai areais. Sería un caso de paisaxismo marítimo.

A súa obra literaria non adoita ter reedicións actuais. Resúltanos custoso atopar libros de López Abente nas bibliotecas. Parece un escritor proscrito, un persoeiro sen valor. Trabucariámonos ao non citalo como membro do Seminario de Estudos Galegos, militante das Irmandades e do Partido Galeguista.

Meses antes de que Atila violase a liberdade e xa defunto Antón Villar Ponte (e aínda non hai unha fundación dos irmáns Villar Ponte!), o irmán deste, Ramón, acabaría por turrar do proxecto de aquel: a creación da Asociación de Escritores de Galicia. A súa presidencia ocupouna Gonzalo López Abente, unha elección nada fortuíta.

Degoiramos unha venturosa travesía á Fundación do poeta das terras de Nemancos.

3 de out. de 2011

Recoñecermos Aquilino Iglesia Alvariño

Xurxo Martínez González.-

O PEN Club de Galicia celebrou no ocaso do mes de xullo unha homenaxe ao excelso poeta de Abadín, Aquilino Iglesia Alvariño. Foi perante a súa tumba, no compostelán camposanto de Boisaca onde acougan persoeiros como Ramón Piñeiro, Aurelio Aguirre ou Ramón María del Valle-Inclán.

Os diferentes oradores sinalaron a relevancia da súa produción literaria para as letras galegas do século XX, destacaron a súa colaboración á lexicografía e aplaudiron as logradas traducións que fixo de clásicos latinos. Intervencións e verbas que procuraron enxalzar e difundir o citado poeta.

A pretensión deste acto foi situar o autor no seu lugar dentro da historia da literatura galega. Aquí, algúns dos nosos historiadores téñense comportado erroneamente ao reducir, cáseque a unha nota de rodapé, a decisiva contribución e a expresividade lírica, bela, potente, recollida e culta do verso de Aquilino. Aínda falta por investigar, estudar e analizar a lírica aquiliniá; aínda falta por encaixalo no parnaso poético; aínda falta lelo moito, non só os seareiros da poesía senón tamén os propios investigadores e críticos literarios. Que alguén poida afirmar que Aquilino é un “poeta de segunda” canto menos merece presentar unha boa argumentación e unha sólida base. Nós, xaora, estamos nas antípodas de tal idea.

Tede coidado ao abrir Lanza de soledá ou De día a día porque é unha rosa de cinsas, feble ao alento da respiración. Precisamos da máis estrita intimidade para lelos e así transcribir o estado de ánimo do autor. Estomballémonos nun lameiro calquera da nosa nación e leamos un poema de Cómaros verdes ou de Señardá para apreixar na mirada a paisaxe irredenta. Cantémoslle á patria en pé, serenos, a limpa fronte sempre erguida, coa nenia dedicada a Castelao, unha composición pola cal temos especial gusto.

Na redacción do pasado, os historiadores tenden con frecuencia caer nas filias e fobias persoais senón dun xeito consciente si no veo da inconsciencia. Aínda son máis pailáns aqueles que, disque por cuestións ideolóxicas, quitan e poñen da listaxe dos favoritos (este é dos nosos, aquel non) segundo lles veña o ar. Aquilino non é alleo a estas batallas.

O compromiso do abadinense coa cultura galega é irreprochábel. A actividade de Aquilino esténdese dende os días da mocidade publicando só en galego até a súa militancia no Partido Galeguista; dende as páxinas de La Noche até o Padroado Rosalía de Castro; dende a fundación da Editorial Galaxia até a homenaxe a Ramón Cabanillas en 1958; dende os esforzos de recolleita de léxico até as logradísimas nenias na memoria de, entre outros, Alfredo Brañas, Manuel Antonio ou Antón Villar Ponte. Non renegou durante o feixismo defender a cultura de Galiza.

Se o lector procura intimismo, atoparao. Se o lector procura patriotismo, atoparao. Se o lector procura paisaxismo, atoparao. Se o lector procura vangardismo, atoparao. Se o lector procura unha identidade, unha reflexión, un soliloquio coa existencia aquí e agora, pode ter unha axuda neste poeta, neste altivo e egrexio poeta.

Convidámosvos a ler a obra de Aquilino Iglesia Alvariño, o ferreiro do idioma ou alquimista das verbas, para compor unha opinión propia. A nosa, á vista está.

7 de set. de 2011