Ramón Chao: "Sari salvou ao meu irmán"

Ramón Chao Rego (Vilalba, 1935) lembra a figura do seu irmán Xosé, desde a súa infancia na capital da Terra Cha, pasando pola difícil etapa en Ferrol nos estertores do franquismo e, finalmente, o afianzamento do seu compromiso coa nosa terra, trala publicación de Eu renazo galego.

Moncho Paz


- Cando Pepe marcha ao seminario de Mondoñedo e logo faise crego, prodúcese un fondo distanciamento entre vós.

- A nosa nenez foi moi doce. Durmiamos abrazados, e sempre estabamos xuntos xogando na rúa. Falabamos castelán, tamén na casa, e iso que o meu pai presumía de galeguista e republicano. De feito, nas tarxetas do hotel Chao poñía Vilalba (Galiza) e non España. A estadía de Pepe en Mondoñedo separounos, en moitos aspectos.

- O voso pai, anticlerical, intentou que Pepe non fose consagrado.

- Así o contou Pepe nalgunha entrevista. Os meus pais e máis eu fumos a Roma para asistir ao acto da súa ordenación sacerdotal. Correu o cargo do papa Pío XII, nas catacumbas de San Calixto. Eu tiña vinte anos e xa vivía en París; e gardo por algures unha foto na que estou chorando e bicándolle as mans. Ese día deume a comunión; foi a segunda e derradeira vez na miña vida. Naquela época non nos levabamos ben: o Pepe era moi conservador (o noso pai chamáballe Torquemada) e eu “compañeiro de ruta” dos comunistas. Estivemos alonxados unha ducia de anos, e retomamos a relación cando se convertiu nun home reivindicativo.

- Gabriel Pita da Veiga, o crego de Vilalba, tivo gran influencia en Pepe; pero tamén en Rouco Varela ou en Bernardo García Cendán.

- Queríaselle moito a don Gabriel na vila. A xente estaba dividida entre os seus partidarios e os de don Joseito, o coadxutor. A este último seguíanno as mulleres, pois era novo e ben prantado, e polo visto tiña tuberculose, o que lle engadía un certo morbo. Rouco para nós era Tucho, queriamolo moito por aquel entón; tiña un humor moi xovial e ía con frecuencia polo hotel Chao. A min non me parecía un rapaz con moita vocación, pero era traballador e perseverante. E Bernardo fora alumno de Pepe no seminario de Mondoñedo; cando o meu irmán viña a Paris, non se aloxaba na nosa casa, senon en Meudon co Bernardo, na parroquia de Rabelais, onde en 1551 o escritor francés bosquexou os seus personaxes Gargantúa, Pantagruel e outros. Naquel intre a parroquia estaba a cargo de André Aubry, terceiromundista que percorreu América Latina ata establecerse en Chiapas, onde creou o Instituto de Estudios Mayas, organismo básico para a actividade do Exército Zapatista. Bernardo fixo en Meudon unha gran amizade cunha monxa encantadora, que unha vez apareceu por Vilalba. Eu animábao moito para que se uniran, como o seu deus mandaba; pero iso non ocorriu nunca, lamentablemente.

- E como foi a vosa relación con Fraga, outro vilalbés?

- Cordial. Cando eu tocaba o piano de raparigo, Fraga viña pola casa a escoitar O lago de Como, de Gallas. Concedeume becas, para irme a Madrid e despois a Paris, sabendo que era fillo dun republicano e que a miña tendencia política tamén ía nesa liña. Viña a Paris e convidabanos a xantar  (á miña muller e a min), sen facer ningunha alusión sobre iso. En 1997 otorgoume o Premio Galicia de Comunicación, dotado cun millón de pesetas. Nunca fun da súa corda, e ben o sabía. Tampouco ignoraba que en Vilalba tiña dous opositores nos irmáns Chao; de feito, un acólito de Fraga pediulle unha vez a Pepe que, se non os votaba, alomenos non fixese propaganda contra eles.

- A etapa de Pepe en Santa Mariña do Vilar foi sorprendente, de xeito especial polo seu compromiso cos máis desfavorecidos.

- Aínda estabamos distanciados, tamén xeograficamente, pois eu residía en París. O ambiente que se respiraba en Ferrol naqueles anos era certamente duro, con enfrontamentos constantes entre os “grises” e o movemento obreiro, co cal moitos cregos amosaban a súa solidariedade, entre eles Pepe. Entereime cando o xulgaron e non o podía crer. Pepe sempre manifestou o seu desacordo co exceso de poder por parte dalgúns cregos; e predicaba co exemplo. Non quería cobrar nin polos bautizos nin por impartir os demais sacramentos. Botou dezasete anos en Santa Mariña e, ao pouco de morrer Franco, por fin deixou o ministerio sacerdotal.

- E regresou a Vilalba. Unha volta ás orixes. Que lembras daquel cambio radical que experimentou o teu irmán?

- Viámonos máis a miúdo, e tiñamos longas conversas; eu animeino a deixar todo o tinglado da Igrexa, pero seguía a ter a fe moi arraigada. Cando publiquei O lago de Como en 1983 deixei de frecuentar a vila, debido aos malentendidos que provocou o libro, e atopabámonos en Compostela e na casa de Bastavales. Por un xiro do destino, Pepe coñecera a Sari en Vilalba; a decisión de casar con ela supuxo un cambio radical no meu irmán, axudoulle a atopar o equilibrio vital. Sari traballaba nunha editorial e dedicábase á venda de libros de humanidades; e así chegou un día ata o lar da Chouzana, para ofrecerlle uns volumes da historia de Galiza. Coñecela foi a súa salvación. Foi na época na que Pepe estaba a organizar as romaxes, como a do Pedregal de Irimia –onde nace o Miño– e na que afianzou o seu compromiso galeguista, coa publicación de Eu renazo galego, que escribiu en Vilalba e que máis tarde completaría con Para comprendermos Galicia. Pensei que naquel intre deixaría a Igrexa para sempre, pero non foi así. Eu acababa de publicar Después de Franco, España na editorial Felmar e falei co editor para que fixesen o mesmo co libro do Pepe, La Iglesia en el franquismo. Tamén conseguín que colaborara na revista Triunfo, onde escribiu varios artigos. Cando Pepe se fixo profesor de galego, comezamos a entendernos na noso idioma, pois na nenez e mocidade empregabamos basicamente o castelán.

- A figura de Prisciliano foi unha reivindicación común.

- Pepe dedicoume o seu libro Prisciliano. Profeta contra o poder. A primeira vez que escoitamos falar del foi no hotel Chao. O noso pai invocaba a autoridade de Unamuno contra o mito de Santiago, cando o filósofo afirmaba que ningunha persoa culta, por moi católica que sexa, pode pensar que en Compostela están os restos do apóstolo. Desde entón, Prisciliano convertiuse para nós nunha figura familiar, pero mítica. Na actualidade estamos a promover a asociación Amigos de Prisciliano, que ten a Jean-Claude Carrière como presidente “herético” e conta con moitos apoios no mundo da cultura galega: Méndez Ferrín, Manolo Rivas, Alonso Montero, Magarita Ledo, Aurichu Pereira e Beiras, entre outros.


_____________________
Na fotografía, Ramón Chao con Ignacio Ramonet (ao fondo), Sari Quiñones e Pepe Chao.

20 de mar. de 2016

Non é un venres calquera

Iván García Calaza.- Para moitos será outro venres no almanaque, sen nada máis especial ca estar ás portas dunha fin de semana. Quizais nunca llelo dixeron (a min tampouco) e por iso agora non o saben. Xa é habitual que adoitamos valorar o de fóra e non o da casa. Pasa con todo: co cine, ca literatura, cos destinos de viaxe ou ata cos xogadores de fútbol. É certo que non hai que xeneralizar, pero haille que dar importancia o que si a ten.
Non sei se no 1916 o catro de marzo cadrou a venres, o que si é que hoxe hai cen anos naceu o Heraldo de Villalba. Non só Madrid tivo o seu heraldo. E naceu nunha das vilas máis xornalísticas da primeira metade do século XX. Vinte publicacións saíron a rúa neste período na capital da Terra Chá ata o estalido da Guerra Civil. El Eco de Villalba, El Ratón, La Voz Campesina, El Vigía Villalbés ou Azul y Blanco foron os antecedentes da publicación de máis duración por terras vilalbesas, Heraldo de Villalba (1916-1931).
Antonio García Hermida foi o fundador do xornal que hoxe está de aniversario. Aínda que xa fora o impulsor de Azul y Blanco, “o heraldo” constituíu a súa publicación máis relevante. Ademais coincidiu a súa fundación co ano no que xurdiron as Irmandades da Fala das que García Hermida foi secretario da Irmandade de Vilalba.
Supoño que García Hermida non contaba cando saíu o primeiro número do heraldo que aquilo ía dar para 285 números máis. O Heraldo de Villalba publicábase dúas veces ao mes e tiña por subtítulo na súa cabeceira “periódico defensor de los intereses de la comarca villalbesa”. Na vila vendíase a dez céntimos o número solto e a unha peseta o semestre.
Probablemente hoxe en ningunha escola, nin sequera nas de Vilalba, se mencionase esta data (ogallá que si). Sendo así tampouco se nos pode botar a culpa de que sexamos uns ignorantes da nosa historia, mais si que se nos ten que culpar de non facer nada para remedialo. Agardo que para o 2031, cando se cumpran cen anos do peche de Heraldo de Villalba (12 de abril), poidamos profanar nós mesmos algo similar ao que dicía a cabeceira de García Hermida “defensores dos intereses da comarca vilalbesa”.

4 de mar. de 2016

"Xornalismo na Escola" en Vilalba

Redacción.- O IES Santiago Basanta Silva de Vilalba, foi o escenario do comezo dos obradoiros de ‘Xornalismo na Escola’, iniciativa organizada polo Colexio de Xornalistas e a Obra Social ‘la Caixa’ coa que se trata de amosar aos alumnos de 3º e 4º da ESO a importancia da figura do xornalista, o funcionamento dos medios de comunicación, determinar que é e que non é información, entre outros temas.
Durante os meses de marzo, abril e maio, seis xornalistas colexiados do CPXG, impartirán ata un total de 60 talleres, de 90 minutos de duración cada un, entre IES de toda a comunidade. Calcúlase que a iniciativa chegará a uns 2.400 rapaces e rapazas de centros de educación secundaria situados en poboacións cun número de habitantes reducido. Lugares como Arteixo, Arzúa, O Barco, Barro, Cambre, Monforte, Muros, Negreira, Sada ou Salvaterra son algunhas das localidades ata onde chegarán os talleres.
Juan Modesto del Río, Jesús Manuel García , Olalla Liñares, Rebeca Romero,  Mayte Silva e Víctor Sariego son os seis xornalistas encargados de impartir os obradoiros e de elaborar a unidade didáctica que se impartirá neles.  Juan Modesto del Río, licenciado en Xornalismo pola USC, traballou, entre outros medios, en La Voz de Galicia e varias televisións locais, ademais de colaborar na Televisión de Galicia e na Radio Galega. Jesús Manuel García, licenciado en Ciencias da Información pola Complutense de Madrid, traballou en La Voz de Galicia, Antena 3 Radio e Radiovoz Valdeorras. Olalla Liñares, graduada en Xornalismo pola USC, traballou como bolseira na Secretaría Xeral de Medios da xunta de Galicia, Radio Galega, Radio Negreira e colaborou con medios como España Exterior ou Compostimes. Rebeca Romero, licenciada en Xornalismo pola USC, traballou en gabientes de comunicación, en diferentes medios como La Voz de Galicia, Axencia EFE ou Infolibre e nestes últimos anos estivo en latinoamérica desenrolado a súa carreira profesional. Mayte Silva, licenciada en Xornalismo pola USC, desenvolveu a meirande parte da súa traxectoria profesional en gabinetes de comunicación como no Concello de Lugo ou na Xunta de Galicia. Víctor Sariego, licenciado en Xornalismo pola USC, traballou en Oviedo TV, no xornal ovetense La Capital, El Progreso Asturiano, Diario de Pontevedra, Xornal de Galicia, así como noutras publicacións.
Este proxecto foi posible grazas a un acordo acadado a finais do ano pasado entre o Colexio de Xornalistas e a Obra Social ‘la Caixa’. Asemade, a Obra Social ‘la Caixa’ está a levar esta iniciativa noutras cidades e comunidades autónomas, onde xa fai algúns anos que se puxo en marcha o proxecto. Cataluña, Sevilla e Madrid, son algúns deses lugares onde se ven celebrando talleres de similares características.

3 de mar. de 2016

Número 28 de Dardo Magazine

Redacción.-

O número 28 de Dardo Magazine vai adicado ao exceso, como tema, como forma, como particularidade. Nel Fernando Agrasar Quiroga fala sobre a exuberancia formal e a súa oposta no editorial, Omar-Pascual Castillo percorre en "Desintoxicar la belleza" o exceso nas estratexias artísticas barrocas e neobarrocas de hoxe, Cruz López Viso analiza a obra de Luis Barragán en "Barragán: Sentidos y límites". Tamén:
FIS(S)URAS
Entrevista con Enrique Marty. Mónica Maneiro
Enrtevista con Izaskun Chinchilla. Luz Paz Agras
Entrevista con Raul Mourão. Fernanda Lopes
ENTRE BASTIDORES
Entrevista con Adrián Villar Rojas. Ángel Calvo Ulloa
PERFIL Entrevista con Santiago Giralda. Sara Donoso e Numax, ECM Records, Do Design, Bar Project, Making Africa, Fermín Jiménez Landa, Arte en España, Sinestesia, Black Hole.

Pode adquirirse en: dardostore.com

2 de mar. de 2016

En todas as mans

Redacción.-

O vindeiro sábado, 05 de marzo ás 20:00 h, no C.E.N Casa das Insuas de Rábade (Lugo), proxectarase o documental "En todas mans", un traballo, no que os autores pretenden mostrar o mundo do monte veciñal, unha realidade próxima, escasamente coñecida e pouco valorada pola sociedade galega. Ao tempo, que queren sinalar as potencialidades que ten como ferramenta válida para a xestión e custodia do territorio próximo... 

Unha ocasión para o debate e a reflexión colectiva sobre o territorio e, particularmente, sobre os nosos "latifundios" de titularidade comunitaria que forman parte do noso patrimonio identitario, natural e cultural... 

Murais para Díaz Castro

Redacción.-

A NPG Nova Poesía Guitirica promoverá a realización duns murais/graffitis adicados a Díaz Castro en Guitiriz.

A NPG poñerase en contacto con artistas locais para o deseño dos murais e a parte poética do mesmo corresponderá ao grupo poético NPG.

Diaz Castro contará deste xeito con unha imaxe pública moderna, actual e urbana na súa vila nuns lugares aínda por definir e que estamos a localizar e do que se informará no seu momento, unha vez conseguidos os permisos públicos ou privados pertinentes.

A iniciativa pretende involucrar a artistas locais nas iniciativas poeticas de rúa para o que se solicitará a colaboración de outras entidades e institucións.

Deste xeito, a NPG Nova Poesía Guitirica sigue a desenvolver actividades actuais, de rúa, chamadas a normalizar a poesía na vida das persoas esta volta con imaxes de gran formato, despois de iniciativas tan novidosas como as de comenzos de ano de "poemas pendurados das farolas".

Outra iniciativa que pretende trasladar a poesía e o seus referentes e simbolismo á rúa dunha maneira actual.

Fallado o I Premio de Poesía Díaz Castro

Redacción.-

O poeta e tradutor, nado en Ourense, con residencia en Brión (A Coruña) RAÚL GÓMEZ PATO resultou gañador do primeiro PREMIO DE POESÍA DÍAZ CASTRO, convocado polo Concello de Guitiriz. O fallo foi dado a coñecer este mediodía na sede consistorial guitiricense coa presenza dos membros do Xurado, Anxela Gracián, vogal, Miguel Anxo Fernán Vello, presidente, e Armando Requeixo, secretario.
A alcaldesa, REGINA POLIN, destacou o alto número de obras presentadas, en total 61, e loubou e agradeceu o labor "dun xurado de luxo".
ARMANDO REQUEIXO manifestou "estamos realmente felices por esta fermosa aventura que comeza hoxe formalmente e á que sucederán xornadas de gloria para Guitiriz". Deu lectura ao texto da acta, salientando que este acontecemento coincidía co 102 aniversario do natalicio de Díaz Castro. Precisou que o volume elixido respondía ao título de "Máscaras de espellos" baixo o lema "sólido niquel". Nese momento a alcaldesa Regina Polín procedeu a apertura do sobre que contiña os sinais de identidade do gañador, Raúl Gómez Pato.
O Xurado, continuou Requeixo, considera que o traballo merecedor do premio ofrece unha escrita de grande altura estética "que amosa un excelente dominio da fórmula versal e o emprego dunha imaxinería neosurreal que abisma na interioridade de universos líricos e fascinantes, atento tanto as escenas do mínimo cotián como aos grandes sucesos do devir colectivo". O secretario do Xurado rematou expresando os parabéns a Gómez Pato.
MIGUEL ANXO FERNAN VELLO dixo "É hoxe un día de felicidade no que se leva a cabo un acto de máxima honra a Xosé María Díaz Castro". Destacou do autor gañador que xa ten catro libros de poesía publicados, o último no 2009, e chamou a atención da "magnífica relación de "Gómez Pato, poeta e tradutor con Díaz Castro, poeta e tradutor". Fernán Vello rematou cunha referencia explícita ao movemento poético que desde hai uns meses faise visible na terra chairega (Nova Poesía Guitirica) "e que cada vez -recalcou-cobra máis resonancia na comunidade galega".
ANXELA GRACIAN evocou o poema que Díaz Castro dedica a Castroverde. "Eu son castroverdense e é para min unha honra estar hoxe aquí formando parte do Xurado".

1 de mar. de 2016

Emma Crichton no Torrente Ballester

Redacción.-

Desde o mércores 17 de febreiro no Centro Torrente Ballester de Ferrol se pode visitar a exposición fotográfica Emma Crichton dentro da nova programación da Sala de Proxectos.
A Sala de Proxectos do Centro Torrente Ballester, ven así a seguir unha nova liña de especialización en mostras de fotografía, segundo a intención da nova Concellería de Cultura de dotar a este pequeno espazo dun carácter propio que o convirta nunha plataforma referencial da fotografía en Galicia.
31 fotografías de tres proxectos distintos conforman esta exposición que ven revisar o traballo realizado ata a data por esta fotógrafa escocesa afincada en Galicia. I started to laughThe Sky is Grey e The Sweet Coast son os títulos dos proxectos dos que poderemos ver unha boa seleción de imaxes dentro da mostra.
A fotografía de Emma Crichton (Glasgow, 1988) deslízase por terreos de gran sutileza e unha certa mirada cándida, coa que constrúe imaxes que percorren a paisaxe e o espazo íntimo habitado polos seres queridos. A súa obra toma a fotografía como un medio desde o que compoñer as imaxes a modo de instantáneas capaces de captar momentos irrepetibles, dun claro matiz autobiográfico e xeracional e cunha elevada carga de sinceridade. O mundo de Emma Crichton é un mundo luminoso, cariñoso. Ten a luz como un dos seus compoñentes máis interesantes capaz na súa obra de transmitir un estado de ánimo.  Iso, e o predominio dunha gama de cor fría relacionada co azul do ceo, do mar, cos grises das nubes e a néboa.
A lentitude é outro dos aspectos que se desprenden do seu traballo. Esta comeza no mero proceso fotográfico, no uso da cámara de formato medio e a película fotográfica por oposición á inmediatez do dixital. Continúa na presenza da mirada repousada da fotógrafa, que actúa como paralizante, como extractivo das desacougantes suxestións das imaxes atrapadas nun tempo difícil de medir.
Emma Crichton é Graduada en Fotografía pola Edinburgh College of Art. Entre as súas últimas exposicións atópanse A Place Between, no Espazo Miramemira de Santiago de Compostela, Night Contact, na Brighton Photo Biennale de Brighton, UK, ou a súa participación na última edición de Inéditos en La Casa Encendida de Madrid dentro da exposición Aprender a caer.
  

Centro Torrente Ballester de Ferrol
Rúa Concepción Arenal s/n. 15402 Ferrol
T. 981944187

28 de feb. de 2016

Aprender a soñar con María Xosé Lamas

Redacción.- Na tarde do pasado venres, a Casa da Cultura de Vilalba vestiu de gala para celebrar a presentación do poemario Cantigas para aprender a soñar, do que é autora a escritora chairega María Xosé Lamas. Xunta ela estiveron Miguel Toval, representando a Edicións Embora, editorial encargada de pór corpo de libro a este feixe de cantigas; o escritor Martiño Maseda, que esbozou unhas pinceladas do poemario; e José Antonio Pita, en representación do Concello de Vilalba, como concelleiro de Cultura.

Cantigas para aprender a soñar é o poemario gañador do Premio Arume de Poesía para nenos e nenas na edición de 2013, convocado pola Fundación Xosé Neira Vilas, e goza das ilustracións de Minia Regos Sanz.

O acto, con numerosa asistencia de público (incluso infantil), foi unha auténtica festa da palabra, na que os verdadeiros protagonistas, ademais da autora e o seu poemario, foron os nenos e nenas que se encargaron de ler uns cantos poemas para familiarizarse co ritmo e a musicalidade que percorre os versos deste libro de poesía infantil. 

Deixou dito o propio Xosé Neira Vilas, antes do seu pasamento hai tres meses, no limiar ao libro de María Xosé Lamas: “Cantemos e soñemos, pois a canción dignifica a alegría de vivir. Soñemos cada mañá cando o sol axexa, cando o vento arrola o curuto dos piñeiros, cando vemos sorrir a un neno ou unha nena.” Tal é o  que a autora nos propón ao longo dos versos de Cantigas para aprender a soñar.

27 de feb. de 2016

A historia de Manuel de Paderna

Redacción.- A compañía Lucecús Teatro inicia os ensaios da súa vindeira produción teatral apostando polos textos do autor homenaxeado polo Día das Letras Galegas, o chairego Manuel María. A nova produción conta coa colaboración da Casa-Museo Manuel María así como da Área de Cultura da Deputación de Lugo.

Logo do espectáculo A órbita do lucecú, co que proximamente estarán de xira por Compostela, A Coruña, Vigo, Ribadeo entre outros, a compañía aposta por unha función para público familiar, nun intento de diversificar a súa oferta teatral con especial atención aos máis cativos da casa.

A verdadeira historia do poeta Manuel de Paderna é unha clara reivindicación da dramaturxia galega, escollendo textos de Manuel María como os que se poden atopar nos libros A tribo ten catro ríos, Os soños na gaiola, Cando o mar foi polo río ou As rúas do vento ceibe. O espectáculo céntrase na figura do personaxe Manuel de Paderna, moi importante na vida de Manuel María xa que foi quen lle ensinou a versificar no propio Outeiro de Rei.

O espectáculo agora mesmo está na etapa de ensaios que acontecen na Casa-Museo Manuel María. A estrea terá lugar proximamente en Vilalba. A función está dirixida por Rubén Pérez e conta no elenco con Isa Herrero e Anxo Manoel. O acto de presentación, que tivo lugar na propia Casa-Museo, contou con Xosé Ferreiro, Deputado Delegado da Área de Cultura da Deputación de Lugo, Alberte Ansedes, presidente de Fundación Manuel María así como cos lucecús Rubén Pérez e Anxo Manoel.


Lucecús Teatro nace froito dun soño artístico, dunha necesidade creadora de berrar nunhas difíciles coordenadas históricas. Lucecús quere brilar nestes momentos tan oscuros para o teatro. 

17 de feb. de 2016

Mini e Mero, Mestres da Memoria 2016

Redacción.-

A Asociación Escritoras-es Lingua Galega acordou outorgar o premio “Mestres da Memoria” a Mini e Mero, dous informantes da literatura popular, por toda unha  vida de dedicación exemplar á transmisión oral de saberes e valores da nosa cultura popular tradicional. A entrega do premio terá lugar na cidade de Lugo o 19 de marzo, na xornada previa ao Día da Narración Oral, na I Gala dos Premios Mestras e Mestres da Memoria que, co lema «Lugo, Capital Galega da Literatura de Tradición Oral»

Esta Gala de entrega dos IV Premios Mestras e Mestres da Memoria virá acompañada nas semanas previas dunha serie de actividades na capital lucense, dirixidas unhas ao público infantil e outras ao adulto, sempre coa literatura popular como obxectivo.

Helena Villar Janeiro escritora na súa terra

Redacción.-

Helena Villar será a autora que recibirá este ano a homenaxe Escritora na súa Terra – Letra E da Asociación de Escritores en Lingua Galega. A asemblea que celebrou esta fin de semana o colectivo acordou os nomes dos galardoados cos recoñecementos anuais da organización. Deste xeito, Dolores Macías Pose e Mini e Mero foron escolleitos para os Premios Mestres/as da Memoria 2016, un galardóns que recollerán nunha nova actividade: A I Gala dos Premios Mestres e Mestras da Memoria celebrarase en Lugo o vindeiro 19 de marzo. Pola súa banda, Pere Gimferrer foi seleccionado para o premio Escritor/a Galego/a Universal. O autor catalán recollerá este recoñecemento na I Gala do Libro Galego que se desenvolverá o 14 de maio en Compostela e no marco da cal daranse a coñecer os premiados nos novos galardóns unificados de editores, escritores e libreiros. A homenaxe a Helena Villar desenvolverase o vindeiro mes de xuño en Rianxo.

Outros acordos da asemblea foron continuar a campaña de dinamización #mobilizarosalía de cara á celebarción do día dedicado á poeta, así como incorporar á directiva da organización tres novos vocais. Ledicia Costas por Vigo, Ramiro Torres como responsábel de comunicación, e mais Afonso Becerra como vogal de literatura dramática son os novos membros

16 de feb. de 2016

Héroes no silencio

Antón Tenreiro Ferreiro.-

Naqueles tempos de fame, penurias, medo e silencio da posguerra, non había moitos momentos para as xuntanzas nin para o divertimento nunha sociedade tan rural como a da comarca chairega e arredores.

Algunhas tabernas que organizaban bailes e as festas parroquiais eran os principais espazos de ocio e socialización fóra dos traballos comunais do campo.

Tempos escuros, tristes, duros, de memorias en branco e negro e os sons do silencio, só alterados por momentos dos que se encargaban algunhas agrupacións musicais.

Orquestras como a Chedeiro ou a Armonía, dos Vilares, entre outras,  compostas por músicos vocacionais que alternaban ese traballo co resto de labores agrícolas eran as encargadas de dar son e alegría aos nósos pais e avós naqueles tempos escuros. Músicos autodidactas e que aprendían doutros músicos con métodos e e ensaios pouco académicos aproveitando cada momento libre con moita votade e paixón.

En épocas nas que escaseaban os recursos, nas que non había conservatorios nin escolas de música, nin comunicacións básicas nin tecnoloxías, estes artistas demostraban o seu amor pola música e o seu compromiso para alegrar a vida das xentes percorrendo festas e salóns de baile, en carros, camiñando ou en bicicleta, durmindo en palleiras ou casas de veciños, por camiños e corredoiras, ao frío, iluminando con lámpadas de carburo, orquestras moi diferentes ás actuais con grande alarde de medios técnicos e económicos, pero precursoras delas e fornecedoras do prestixio do que gozan as actuais orquestras galegas entre as que se atopa unha vilarega, Arantxa Alvarez, vocalista de Los Satélites.

Pepe de Cristos, José López Díaz, músico das dúas orquestras mencionadas, xunro con Ricardo Rivera ou Indalecio de Cazás, e homenaxeado co PREMIO TRAPEIRO DE HONRA 2016, personifica perfectamente a estes músicos que Os Vilares, lareira de soños tenta recuperar para a memoria colectiva. A memoria dos que puxeron música a unha época e a unha sociedade, eses auténticos HEROES NO SILENCIO

15 de feb. de 2016

Nós tamén creamos!

Redacción.-

Bota a andar a quinta edición dos premios a curtametraxes de animación en galego desenvoltas no marco do programa de dinamización lingüística ‘Nós tamén creamos!’ da Consellería de Cultura e Educación -a través da Secretaría Xeral de Política Lingüística e da Dirección Xeral de Educación, FP e Innovación Educativa-, en colaboración coa Corporación de Radio e Televisión de Galicia e OQO editora.

Este certame de premios de animación en galego que se convoca no marco do programa de dinamización lingüística do mesmo nome está dirixido a centros educativos de infantil e primaria. Ata un total de dous equipos de entre dous e catro docentes de cada centro poderán guiar o seu alumnado na creación dunha ‘curta’ de animación coa técnica ‘stop-motion’ dun máximo de cinco minutos de duración. O profesorado que lidere a elaboración das curtametraxes co seu alumnado poderá recibir asesoramento durante o proceso de creación dos seus traballos.

Ao igual que en edicións anteriores, as obras presentadas ao concurso quedarán accesibles na sección infantil do web da CRTVG (www.crtvg.es/infantil) e tamén no Portal da Lingua Galega (www.lingua.gal).

O prazo para solicitar a participación remata o 8 de marzo e o de presentación de orixinais, o 30 de abril.

Categorías e premios
Haberá tres premios: un para a mellor curtametraxe elaborada en educación infantil, outro para a de primeiro e segundo de primaria e outro máis para a mellor ‘curta’ de terceiro e cuarto cursos.
Cada centro premiado nunha destas categorías recibirá un lote de libros de OQOeditora e mais un agasallo da TVG, así como un diploma acreditativo expedido pola Secretaría Xeral de Política Lingüística.

O equipo de mestres que participe na creación das obras recibirá unha certificación de Premio de Innovación Educativa, que posúe unha equivalencia de 20 horas de formación permanente do profesorado.

Ademais, as curtametraxes gañadoras serán emitidas, sempre que tecnicamente sexa posible, en distintos programas da CRTVG.

Obxectivos e historia de ‘Nós tamén creamos!’
‘Nós tamén creamos!’ ten os obxectivos de promover unha imaxe positiva da lingua galega, favorecer o seu uso e aprendizaxe en novos eidos e formatos, e dar a coñecer as opcións de lecer en galego que lles ofrece aos cativos o web da CRTVG.

O programa púxose en marcha no ano 2011 e dende o curso 2013-2014 forma parte do Plan Proxecta da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, o que posibilita ampliar o número de horas de formación e o recoñecemento para o profesorado participante.

En todo caso, o concurso de curtametraxes está aberto tamén a centros públicos de infantil e/ou primaria que non estean inscritos no Plan Proxecta. Deste xeito, poden participar tamén aqueles docentes que recibiron formación en pasadas edicións ou, simplemente, que están interesados nesta experiencia de aprendizaxe e de dinamización da lingua galega para o seu alumnado.

A convocatoria completa do concurso está dispoñible no Portal da Lingua Galega (www.lingua.gal).

14 de feb. de 2016

O mundo nas mans no Mupega

Redacción.-

Ata o vindeiro mes de decembro, o Museo Pedagóxico de Galicia (Mupega) mostra ‘O mundo nas mans: Cartografía Escolar dos séculos XIX e XX’, a nova mostra temporal dedicada a esta rama da xeografía, fundamental para o estudo e coñecemento da Terra, e que contou cun extenso predicamento didáctico en Galicia. A mostra foi inaugurada antonte polo xefe do Executivo galego, Alberto Núñez Feijoo, coa asistencia do conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, Román Rodríguez.

‘O mundo nas mans’, comisariada por Jesús Oitavén e Beatriz Seco, ofrece un total de 66 pezas engarzadas cun ameno discurso museográfico, amosando o valioso patrimonio histórico-educativo que alberga o este centro museístico, promovendo deste xeito a súa recuperación e difusión. Cada un dos obxectos expostos transportan aos visitantes a outros espazos, próximos ou afastados da nosa terra. Moitas destas pezas cumpriron a misión didáctica de fornecer ao alumnado duns coñecementos xeográficos que dificilmente poderían adquirir doutro xeito.

Unha longa historia educativa
Os mapas constitúen un dos materiais máis clásicos das nosas escolas, formando parte das aulas e servindo para que moitas xeracións de mozas e mozos se fixeran unha composición de lugar do mundo, de cales eran os seus horizontes, dun xeito visual e intuitivo.

En concreto, no ano 1916, o profesor da Escola Normal de Pontevedra e futuro director da de Compostela, José María Crespo Rodríguez, editaba o libro ‘Nociones de Geografía de Galicia’, que se considera o primeiro manual de Xeografía dedicado á nosa comunidade. Exactamente cen anos antes Domingo Fontán iniciara no Pazo de Sobrecarreira os exercicios preliminares para a confección da súa ‘Carta Geométrica de Galicia’.

Co gallo de ambas as dúas efemérides, centenario e bicentenario, e dentro da programación do Museo Pedagóxico de Galicia (Mupega), inaugúrase a exposición temporal ‘O mundo nas mans. Cartografía escolar dos séculos XIX e XX’ na que se amosa, ademais do libro e do mapa mencionados, unha escolma de pezas relacionadas coa cartografía e as disciplinas que a empregaban como medio didáctico.

Percorrendo ‘O mundo’
A mostra comeza nun andadeiro dedicado ás xeracións iniciais de xeógrafos e xeógrafas de Galicia, representadas por intelectuais como Domingo Fontán e a súa ‘Carta Geométrica de Galicia’ (1845) ou Francisco Xavier Río Barja, que realizou un mapa de Galicia en relevo (1985) como prototipo para uso didáctico. Esta última obra foi cedida polo propio autor á Consellería que, fiel ao seu legado, a conservou e agora a pon en valor, ao expoñela por primeira vez nesta mostra.
Ademais dos xeógrafos antes mencionados, inclúense pezas do editor Paluzie, un impresor especializado en láminas e mapas no eido educativo, e un dos representantes de todas as casas editoriais que existiron en España, e que se constituíron como a chave fundamental nos esforzos de difusión do patrimonio educativo. O arduo traballo de recuperación desenvolvido, fixo posible contemplar agora varios dos seus mapas de gran formato que se conservan nunha colección completa no Mupega.
O resto da mostra segue a distribución clásica da xeografía plasmada nos manuais do século XIX. Descríbese así a xeografía astronómica: as estrelas, o sol, os planetas, a terra, etc.; a física, coas partes da terra, os minerais ou os fósiles; a política, aludindo á xeografía relacionada coas razas ou a relixión, entre outras categorías; e a descritiva, que inclúe os mapamundi, os continentes, España, Galicia, os mapas provinciais e os planos locais.
Por último, dedícase un apartado á historia, que tamén fai uso da cartografía, cos atlas históricos ou cos planos das cidades onde aconteceu algún feito histórico.

Actividades didácticas
‘O mundo nas mans’ vai acompañado dun programa de actividades didácticas dirixidas aos centros. Estas actividades están pensadas para axudar os rapaces e rapazas a coñecer os mapas e os principios da cartografía a través de actividades lúdicas e obradoiros, que están programados e adaptados a todas as etapas educativas. A exposición poderá visitarse de balde de martes a sábado en horario de 10:00 a 14:00 h. e 16:00 a 20:00 h.
 

Xornada sobre o coello e o corzo

Redacción.-

A Asociacion Galega de Custodia do territorio (AGCT) e a Unión de Tecores de Galicia (UNITEGA) organiza unha xornada formativa sobre o coello de monte e o corzo, que terá lugar o vindeiro sábado 20 de febreiro, no Centro de conservación e Estudo da natureza Casa das Insuas de Rábade (Lugo), co seguinte programa:

11:00 h.: “A custodia do Patrimonio Natural Cinexético e o Programa de reintroducción da aguia real no Parque Natural Baixa Limia – Serra do Xurés”. D. Domingo González Lorenzo. Presidente da Asociación de Tecores do P.N. Baixa Limia – Serra do Xurés (XURESTEC) y D. Antonio Mota Mogrobejo. Secretario da Unión de Tecores de Galicia (UNITEGA) e da Unión Nacional de Asociaciones de Caza (UNAC).

11:30 h.: Pausa-café

12:00 h.: “A xestión do coello de monte e a nova enfermidade vírica: Bioloxía da especie, xestión cinexética, repoboacións, biotopos, rozas e vacinas”. D. Jaime Veiga Fontán. Presidente da Asociación SOS COELLO DE MONTE DE GALICIA.

16:30 h.: “O corzo en España: luces e sombras no seu proceso de expansión” . D. Gerardo Pajares Bernaldo de Quirós. Expresidente da Asociación del Corzo Español (ACE).

18:00 h.: “Repercusión das principais infeccións que afectan os corzos en Galicia”.  Dna. Patrocinio Morrondo Pelayo. Catedrática da área de Sanidade Animal da Facultade de Veterinaria de Lugo (Universidade de Santiago de Compostela). Académica numeraria da Academia de Ciencias Veterinarias de Galicia.

Poema a Xaquín Marín

Xoán Xosé Fernández Abella.-

Xaquín, túa aperta sinceira
a todos os teus lectores,
e á par teus admiradores,
gran ledicia verdadeira
orixina. E a maneira
cabal de che agradecer
o teu agasallo é ter
ben claro, que na túa liza
diaria vive Galiza
sempre ben galega a ser.

Os Tilos, 6/xaneiro/2016

7 de feb. de 2016

Pepe Chao, visto por Anxo Ferreiro

Pepe Chao, na súa etapa en Sta. Mariña

Anxo Ferreiro Currás.- Con  moito gusto respondo, con estas letriñas dedicadas a Pepe Chao, á petición que me fai Moncho Paz de un artigo para o periódico A Voz de Vilalba. E digo con moito gusto porque fun seu seguidor unhas veces máis achegado  e outras máis alongado aínda que sempre admirador seu, como rural da parroquia de Boizán  a un urbán da vila de Vilalba, unidos polo pequeno anaco da estrada N-634,  chegando a compartir pastoral na contorna de Ferrol.

Para min Chao foi: indispensabel, escaso e sobrado. Explícoo. Foi indispensabel cando pasou xa coma un lóstrego nos poucos anos polo Seminario de Mondoñedo; despois nese tempo meu de aprendiz de crego irlle ver a súa forma nova de ser cura na parroquia Sta Mariña do Vilar de Ferrol; a chamada que me fixo para irmos compartillar na equipa das parroquias do cincho de fóra portas nesta cidade departamental e obreira; a súa perspectiva renovadora da Igrexa que alumaba horizontes abraiantes na doutrina do Vaticano II, na pastoral da Igrexa como pobo de Deus, que anuncia a Boa Nova do Evanxeo. Naquel tempo, a finais dos cincuenta, veu traer a Ferrol un novo comportamento do crego na parroquia coa supresión dos estipendios da misa e dos sacramentos, coa rachadura da veneración do “don” do crego sentíndose un veciño máis, Pepe Chao, coa xente deste pobo de Santa Mariña do Vilar, que convidaba ao crego a comer o caldo como un máis da familia. Tivo sona a renovación litúrxica coa participación dos fieis  ao redor da mesa da Eucaristía, pois xa non se chamaba Misa, pois deixaba de ser unha obriga e ter valor pecuniario para pasar a ser o encontro dos irmáns a carón do Evanxeo e compartindo o Pan da Cea do Señor. Mais isto levaba consigo deixar de ser opio do pobo que din os marxistas e facer da vivencia relixiosa un compromiso profético de denuncia da problemática obreira, dos abusos sociais, concretamente do franquismo: penas de morte que aínda seguía a practicar a ditadura nos anos sesenta e setenta do século pasado, torturas que practicaban nas comisarías até tal punto que vítimas acabaron coa vida neses antros policiais, que o tapaban todo con certificados de suicidios; cárceres e condenas duras contra os promotores de sindicatos clandestinos que denunciaban tanto abuso social e político. A todo isto algúns cregos comprometidos responderon coas denuncias puntuais con valentía e loita xa serodiamente, todo hai que dicilo, aínda que en pago non deixaron de sufrir cárceres, multas, desprestixio e calumnias, sen ter, en xeral, a defensa dunha xerarquía española que seguía a defender a ditadura. Todo isto  pódese comprobar amplamente no libro de Rosa Cal, Curas contra Franco (Embora, Ferrol, 2012).

E foi aquí onde o noso Chao se sentiu sen forzas e sen gañas de loita nun campo que a el non se lle daba. Escaso, emporiso, pareceume a min, cando os compromisos de rachar co nacional catolicismo e acoller a todos os movementos perseguidos pola ditadura de Franco, sobre todo nos movementos obreiros e en concreto CC.OO. Non chegou a comprender ben o traballo do seu compañeiro Vicente Couce. Emporiso, Chao sufriu persecución por verse mesturado en compromisos sociais que el non vía, e tivo que ir acompañado de Vicente ao TOP, Tribunal de Orden Público, un tribunal que traballou arreo na ditadura. Chao foi absolto e Vicente sufriu cárcere na prisión concordataria de Zamora. Deste tempo é unha pintada humilde mais reivindicativa nos muros do cuartel da Guardia Civil, moi cerca da parroquia, que durou  tempo e que dicía simplemente: José e Vicente. Para Chao resultou ser unha pexa por verse afastado da estela eclesiástica cara o bispado. Non valeron de moito, mellor dito de nada, as firmas e apoios na Galiza enviadas á Nunciatura para promovelo á mitra en tempos axeitados do papa Paulo VI. Deixou despois Santa Mariña para desenrolar un traballo, outra vez máis abraiante, de intelectual e promotor da Galiza. Non hai moito tempo volveu a Santa Mariña para recibir unha homenaxe daquel pobo benquerido, e ver a Igrexa pechada por ameazas de ruína que no seu tempo ampliara sobre unhas bases moi deficientes pola falla de cimento do nacional catolicismo, (que o lector pode entendelo literal ou metafóricamente). “De alí aínda –din- rezuma a labor comunitaria e reivindicativa na parroquia de Santa Mariña”. Nesta igrexa tamén quedou unha obra de arte ben fermosa que se se mira polo ollo da pechadura ou polas regandixas da porta vese  O Pantocrator de Segura Torrella mesmo no ábside  detrás da Mesa da Eucaristía. 

Neste campo da súa labor intelectual foi sobrado, tamén para min con grande admiración. Abraiou no comezo da democracia co libro LA IGLESIA EN EL FRANQUISMO, 1976. Libro tamén “indispensabel -en palabras de Xulio Lois- para coñecer a Igrexa de Franco”. A este tema aínda lle engadiu no mesmo ano outro libriño popular titulado La Iglesia que Franco quiso, editado por Mañana, D. L;  Iglesia y Franquismo. 40 anos de Nacional-Catolicismo, 3C3 Ditores, 2007.  E non deixou de tratar o tema teolóxico do integrismo co libro Marcel Lefebvre. Un integrismo histórico. Participou en revistas internacionais en temas teolóxicos, eclesiásticos e sociais.

Mais, convertido ao galeguismo, destacou sobradamente na súa labor inmensa de  intelectual na Igrexa Galega, nos movementos galeguistas da Asociación Irimia, na revista IRIMIA  e nas Romaxes de Crentes Galegos. Nesta nosa Igrexa galega que non acaba, ou aínda non comeza, de asumir a galeguización da súa pastoral, non deixa de haber algúns grupos testemuñais que Chao alimentou coa súa bibliografía: Por aquí chégase a Galicia editado por 3C3 Editores, 2012; Itinerario de conciencia galega, de 2014; A Biblia popular galega, do 2004; Historia do pobo de Xesús, edicións do Castro, 1987. O tema sexual e celibato e a homosexualidade foi desenrolado nos seus libros, contrarrestando aquelas prédicas do bispo de Mondoñedo, Mons. Gea Escolano,  O sexo. A muller e o crego, 2004; A condición homosexual, 1999.

E na Galiza atópanse os dous irmáns Chao, José e Ramón, co tema de Prisciliano. Ramón facendo en moto o camiño de investigación de Prisciliano dende Tréveris, onde Prisciliano sufrira o martirio, pasando por Tours, até Santiago, camiño que recorreran os seus discípulos para traer o seu corpo a Galicia. Como bo presaxio, nesta camiño á Terra ven acompañado do seu fillo Manu Chao, que estaba a pasar unha depresión pola rachadura do conxunto  Manu Negra, confesándolle a seu pai: “presiento que mi salvación está en Galicia”. E deste percorrido escribe o libro O Camiño de Prisciliano (Espiral Maior, A Coruña). Ramón sigue a promover esta figura para Galiza (www.prisciliano.eu). Un pouco antes xa Pepe Chao escribira Prisiciliano, profeta contra o poder (Promoción Culturais Galegas de A Nosa Terra, 1999). Estes dous libros son estudos moi interesantes para coñecer este personaxe do século IV transcendental para Galicia, primeiro mártir que executaron as mesmas autoridades eclesiásticas. E con clara proba histórica na competencia de Santiago. Xa enfermo tivo forzas aínda para escribir un interesante ensaio A Humana Fraxilidade, editado por Irimia.

En Vilalba, o seu pobo natal, recibiu homenaxes para que perdure a súa memoria entre os vilalbeses fachendosos de termos como amigo e compañeiro ao noso irmán Pepe Chao. 

5 de feb. de 2016

Coplas dun tempo de Xosefa Cabado

Redacción.-

Venres 5 ás 20:00 na casa escola habanera da Conchada, nas Reixas, Os Vilares, presentación da revista monografica de Xermolos adicada a Xosefa Cabado, co traballo de José Andrê Lôpez Gonçâlez, Andrê da Ponte,  co título "coplas dun tempo de Xosefa Cabado" que é unha coñecida regueifeira da zona.

Contaremos coa presenza do autor, Andrê da Ponte, o presidente de Xermolos Alfonso Blanco, o artista vilarego Raúl Río e Antón de Guizán polo proxecto Os Vilares, lareira de soños.  Asistirá tamén Xosefa Cabado.

3 de feb. de 2016

Andoni Canela na Casa das Insuas

Redacción.-

O vindeiro sábado, 06 de febreiro, ás 19:00 h, no C.E.N Casa das Insuas, contaremos coa presenza do fotógrafo Andoni Canela que nos presentará o seu último libro "La llamada del puma". Unha fascinante viaxe polos 5 continentes na procura do salvaxe. 

Durante a presentación, Andoni contará algunhas das aventuras e proxectará algúns vídeos desta viaxe soñada para calquera naturalista.